Gerekli hallerde tedavi protokollerinin önemli bir bölümünü oluşturan serum tedavileri, hekim kontrolünde, fizik muayene ve laboratuvar tetkiklerinin sonucuna göre uygulandığında hastanın sağlığına kavuşmasına yardımcı oluyor. Bu sürecin doğru işlememesi halinde ise yaşam kaybına varabilen, istenmeyen sonuçlara yol açabiliyor.
Formsante Nisan – Mayıs 2025 sayısından
Hazırlayan: Ayşegül Uyanık Örnekal
Hastaneye yatışta ya da acil serviste yapılan ilk müdahalelerde sıklıkla serumdan faydalanılıyor. Çünkü serum; vücudun ihtiyacına göre sıvı kaybı, elektrolit (tuz) eksikliği, şeker düzeyindeki değişkenlikler ve benzeri durumlarda bu tür ihtiyaçları karşılamak için damar yoluyla verilen su, şeker, elektrolit (tuz) gibi içeriklere sahip, steril şartlarda hazırlanmış sıvı kompleksi olarak tanımlanıyor. Dolayısıyla tedavinin olmazsa olmazları arasında yer alıyor. Serum tedavileri hakkında görüştüğümüz İstanbul Atlas Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulhalim Şenyiğit, serumların miktarına ve içeriğine göre sınıflandırılabildiğini belirterek, “Miktarları genellikle 50 cc, 100 cc, 150 cc, 250 cc, 500 cc ve 1000 cc olarak sınıflandırılabiliyor. İçeriğindeki şeker, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve benzeri elektrolit içeriklerine göre de tasnif edilebiliyor” diyor. Prof. Dr. Şenyiğit, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.
SERUM TEDAVİSİNİN DOĞRU KULLANIMI VE FAYDALARI
Serum ne amaçla kullanılır?
Vücudun ihtiyacına göre eksik olanı yerine koymak amacıyla, ağız yoluyla verilemeyen ya da alamayan hastalarda damar yoluyla su ve diğer eksik olan mineral, elektrolit ve/veya şekeri yerine koymak için serum uygulanır. Ağız yoluyla beslenmekte ve sıvı almakta zorlanan, şuuru kapalı ya da kan değerlerinde eksik olan bazı vitamin, mineral gibi maddeleri yerine koymak, hastalarda emilim kusurları yaratan bağırsak hastalıklarının varlığı gibi durumlarda çeşitli ve farklı içerikli serum destekleri verilebilir.
Faydaları neler?
Uygun ve doğru kişilerde kullanıldığı zaman tansiyonun düzeltilmesi, eksik olan vitamin ve minerallerin takviyesi, beslenme sorunlarının çözülmesi ile diğer destekler açısından hastalara yararlı olabilir. Doktor onayı ve uygun hastaya verilmek koşuluyla, bu tür faydalar sağlanabilir.
Nasıl hazırlanır?
Serumlar genelde hazır şekilde gelir. Eksik olan veya destek gereken bazı vitamin, mineral, antibiyotik ve benzeri ilaçlar da içine eklenebilir.
Bazı kişiler soğuk algınlığı, grip gibi hastalıkların semptomlarını hissettiğinde acil servise başvurarak serum tedavisi talep edebiliyor. Her durumda ve sadece hasta talebiyle serum tedavisi uygulanması doğru mu?
Soğuk algınlığı, grip gibi durumlarda serum tedavilerinin yeri oldukça sınırlıdır. Sadece hasta istiyor diye bu tedavileri yapmak, tıbbi açıdan ciddi sorunlara neden olabilir. Eğer hastalık kişinin genel durumunu ciddi derecede bozacak hale gelmişse, “senkop” gibi bayılma durumuna getirecek bir hal almışsa, organları etkileyecek düzeyde fonksiyon bozukluklarına neden olmuşsa bu tür durumlarda doktor onayı ve kararıyla hastaya destek tedavisi şeklinde serum bağlamak planlanabilir. Ancak dediğim gibi bu tür uygulamaların oldukça nadir ve sınırlı hasta grubunda tercih edilmesi gerekir.
DOKTOR KONTROLÜ OLMADAN SERUM UYGULAMASININ RİSKLERİ VE YANLIŞ BİLİNENLER
Farklı amaçlarla da serum kullanılabiliyor. Bağışıklık güçlendirici, glutatyon, C vitamini, çinko gibi vitamin-mineral içerikli serumlar ve benzeri destek amaçlı kullanılan serumlardan söz edebilir misiniz?
Bu tür serumlar; uygun hastalara muayene ve tetkikleri yapılmış, tetkikler sonucunda eksikliği ve yetersizliği tespit edilmiş vitamin-minerallerin yerine koyulması şeklinde planlanabilir. Daha önce bir hastalığı ve/veya rahatsızlığı olmayan kişilere sadece destek anlamında ve bağışıklığı güçlendirme anlamında kullanılmaları tıbbi açıdan, bilimsel olarak uygun görülmemektedir.
Bu tür serumlar neden tercih ediliyor?
Bu serumlar; grip veya soğuk algınlığı gibi durumlarda geçici bir rahatlama sağlaması ve toplumda bilimsel bir altyapı olmadan sosyal medya aracılığıyla ya da yanlış bilgilendirme platformlarında çokça söz edilmesinden dolayı tercih edilebiliyor. Ama bu tür durumlarda, ilaçların yaşam kaybına neden olabilecek “anaflaksi” dediğimiz ciddi alerjik reaksiyonlardan organ hasarlarına kadar birçok problemle karşılaşılabileceğinin unutulmaması gerekiyor.
Mevsimsel hastalıklarda kullanılan serumlar var mı? Nedir?
Özellikle mevsimsel olarak kullanılan veya bilimsel olarak tavsiye edilen bir serum çeşidi mevcut değil. Hekim, fizik muayene ve laboratuvar bulgularına göre mevsimden bağımsız olarak ihtiyaca göre tedaviyi düzenler.
“Doktor önerisi olmadan serum gibi takviye ürünlerin hastane ortamı dışında kullanılmasının ciddi sorunlara neden olabileceğinin unutulmaması gerekiyor. Çok özel durumlarda, gerekmediği sürece ancak doktor kontrolüyle ve tetkikler sonucu bu tür tedavilerin planlanması önem taşıyor.”
İhtiyacın doğru saptanması şart!
Kamuoyunda “sarı serum” olarak bilinen serum, son dönemde sıklıkla yaşam kaybı vakalarıyla gündeme geliyor. “Bilimsel olarak hastane dışında hastaya hiçbir şekilde damar yoluyla herhangi bir tedavinin yani serum, ilaç, vitamin, mineral, antibiyotik ve benzerlerinin verilmesi kesinlikle doğru değil” diyen Prof. Dr. Abdulhalim Şenyiğit, konuyla ilgili şu bilgileri veriyor: “Bu tür ilaçların alerjik reaksiyonlarının yaşam kaybına yol açabileceği kesinlikle unutulmamalıdır. B vitamini komplekslerinin ve/veya başka herhangi bir değerin eksikliğinin tespit edilmesiyle verilmesi uygundur. Sarı rengini veren B vitamininin de laboratuvar değerleriyle doğrulanarak verilmesi uygun olur.”
