NE ZAMAN MAMOGRAFİ ÖNERİLİYOR?
MAMOGRAFİ
Ne zaman tercih edilir?
Mamografik görüntüleme; tarama amaçlı ya da tanısal amaçlı olmak üzere iki şekilde kullanılıyor. Tarama amaçlı mamografi, herhangi bir şikayeti olmayan 40 yaşını geçmiş kadınlarda yılda bir olmak üzere uygulanıyor. Tanısal amaçlı mamografi ise memede herhangi bir şikayet nedeniyle doktora başvurmuş kadınlara doktorun isteği üzerine yapılıyor.
Nasıl uygulanır?
Mamografi her iki memenin hafif sıkıştırılarak çekilen röntgeni olarak tanımlanıyor. Günümüzde bu işlem; tüm alan dijital mamografi cihazlarıyla görüntülerin elektronik ortamda elde edilmesiyle yapılıyor. Bu dijital mamografi yöntemi, görüntülerin bilgisayar ortamında depolanması ve eski incelemelerle karşılaştırılması ve değişik formatlarda değerlendirilmesini sağlıyor.
Avantajları nelerdir?
Mamografi meme görüntülemesinde 40 yaş üzeri kadınlarda altın standart yöntem olarak kabul ediliyor. Memede kanserin öncü habercisi olan mikrokalsifikasyonların (kireçlenme) saptanmasında, distorsiyon (şekil değişimi) ve kitlesel lezyonların saptanmasında önemli yeri bulunuyor. Özellikle menopoz sonrasında oluşan yağ oranı artmış memelerde tanı yüzdesi oldukça yüksek oluyor. Memenin daha erken yaşlarda yoğunluğunun artması nedeniyle tanı hassasiyeti düşüyor. Son yıllarda dijital mamografide geliştirilen ‘tomosentez’ metoduyla yoğun memelerde de tanı hassasiyeti artırılmaya çalışılıyor.
Mamografi görüntülerinin değerlendirilmesi
Bu konuda deneyim kazanmış radyoloji uzmanları tarafından yüksek çözünürlüklü monitörlerde görüntülerin incelenmesi sonucu rapor edilmesiyle sonuçlanıyor. Sonuca göre memede kanser bulgusu olup olmadığı ve buna göre biyopsi yapılıp yapılmayacağına karar veriliyor.
40’LI YAŞLAR
■ Neler yapılmalı?
Artık her yıl düzenli meme taraması yapılması gereken yaşlardasınız. Bu yaş grubunda her kadına kesinlikle ultrasonografi ile meme taraması yapılması gerekiyor. Mamografinin iki yılda bir yapılması yeterli olabiliyor. Yüksek risk grubunda MR ve şüpheli durumlarda mamografik tomosentez yapılıyor.
■ Nelerle karşılaşılabilir?
Memenin her türlü hastalığı ile karşılaşılabilse de özellikle meme kanserine odaklanılması gerekiyor, çünkü menopoz dönemi öncesinde meme kanserine daha sık rastlanıyor.
■ Beklenen değişiklikler
40 yaşından itibaren menopoz öncesi döneme girilmesiyle hormonlarda hızlı bir değişim meydana geliyor. Östrojen hormonu azalıyor, ateş basması, terleme, geceleri uyuyamama şikayetlerine sık rastlanıyor. 40’lı yaşların sonuna doğru adet düzensizliği başlıyor. Adet kesildikten yaklaşık bir yıl sonra kadınlar menopoza giriyor.
50’Lİ YAŞLAR VE +
■ Neler yapılmalı?
Yıllık meme muayenesinin yanında ultrasonografi ve mamografi bir arada uygulanıyor. Burada elde edilen sonuçlara göre ileri tetkik yöntemleri tercih ediliyor.
■ Nelerle karşılaşılabilir?
Bu yaşlarda memede en sık karşılaşılan hastalık meme kanseri oluyor.
■ Beklenen değişiklikler
Östrojen hormonu azalsa da seks arzusu kaybolmuyor. Yumurtalıklardan testosteron salgılanmaya devam ediyor ve bu da seks isteğini sürdürüyor. Ancak vajinal kuruluğa bağlı problemler artıyor.
Meme kanserinde risk faktörleri
Meme kanserinde en önemli risk faktörleri yakın aile üyelerinde (anne, kız kardeş, anneanne gibi) meme kanseri olması ve kişinin kendisinde daha önceden normal olmayan hücre veya kanser saptanması oluyor. Erken adet görme, menopoza geç girme, çocuk sahibi olmama, geç çocuk sahibi olma, hiç emzirmeme, obezite, hareketsiz yaşam, yüksek östrojen düzeyi gibi minör risk faktörleri de bulunuyor.
NE ZAMAN TAKİP?
Tespit edilen kitlenin basit kist yani fibrokistik olması, takiplerde aynı şekilde büyüme göstermemesi ve iyi huylu olması halinde takip ediliyor. Fibrokistik hastalıklarda takip gerekliliği kistlerin kötü huylu dokuya dönmesinden çok bu kistlerle kötü huylu dokunun daha zor tespit edilmesinden kaynaklanıyor.
NE ZAMAN BİYOPSİ?
Kötü huylu tüm bulgularda en ufak şüphede dahi biyopsi yapılması gerekiyor. Oluşumun tipine göre ince iğne biyopsisi, vakum biyopsisi, kalın doku biyopsisi ve ameliyat sırasında yapılabilen frozen yöntemleri kullanılıyor.
NE ZAMAN CERRAHİ?
Kesin tanı konulmuş meme kanseri vakaları ile tüm tanı yöntemlerine rağmen hala şüpheli olan bulgularda cerrahi tercih ediliyor.
KENDİ KENDİNE MUAYENE
NE ZAMAN?
Her ay mutlaka yapılması öneriliyor.
NASIL?
Ayna karşısında gözle ve elle, özellikle duşta sabunluyken elle yapılması gerekiyor.
AŞAMALARI
Gözle muayene
Ayna karşısına geçerek meme başında bilinenin dışında değişiklik, çekilme, meme başının pullanması ya da egzama benzeri kızarması, ciltte çekilme ve çukurluk, daha önce fark edilmemiş şişlik, portakal kabuğu görüntüsü ve bazen de anormal dolgunluk hissi olup olmadığına bakılması gerekiyor.
Elle muayene – ayakta
Sağ elle sol meme ve sol ele sağ meme göğüs duvarına sıkıştırılarak, ayrıca memeyi alttan ve üstten iki el arasında sıkıştırarak yapılması gerekiyor. Tercihen duşta sabunlu iken yapmak sağlıklı sonuç veriyor.
Elle muayene – yatarak
Yine göğsü, göğüs duvarı ile el arasında sıkıştırarak her hangi bir anormal oluşum olup olmadığı kontrol ediliyor. Kitle fark edilirse ne yapmalı? Ele gelen her türlü büyük ve küçük kitlenin mutlaka doktor tarafından değerlendirilmesi gerekiyor.
✎ Yaprak ÇETİNKAYA
Formsante Dergisi Ekim 2012 Sayısı
