Bahar temizliği size de evinize de iyi gelecek

Bahar aylarında uyanan doğa bizlerde de yenilenme ve tazelenme isteği yaratıyor. Bu durum birçok kültürde “dip köşe bahar temizliği” anlamına da geliyor. Uzmanlar, temizleyip toparlamanın sadece evlerimizi değil, modumuzu da iyileştirdiğini söylüyor. İşte temizleyip düzenlemenin sağlığımız üzerindeki etkileri ve işlerinizi kolaylaştıracak temizlik tüyoları…

Formsante Nisan – Mayıs 2025 sayısından

Hazırlayan: Aytaç Özkardaş Gozzi
Bahar, yenilenme ve yeniden doğuş zamanı. Güneş artık ısıtıyor, kış boyu sıkıca kapalı pencereleri nihayet açabiliyoruz, enerjimiz değişiyor. Gardıroptaki kalın kazakları, paltoları kaldırmak, kışlık yorganlar yerine daha ince bir şeyler çıkarmak lazım. Şimdi dip köşe temizlik yapıp, evin de havasını yenilemenin, kışın kirinden pasından kurtulmanın en ideal zamanı!

Birçoğunuz güzel bir temizliğin ardından yorgun dahi olsanız daha iyi hissettiğinizi, içinizin huzur dolduğunu deneyimlemişsinizdir. Bilim insanları da yaşadığımız alanı temizleyip, düzenlemenin olumlu etkileri üzerinde birleşiyor. 2010 yılında yapılan bir araştırma da bunu kanıtlar nitelikte. Araştırmada, yaşam alanlarını düzensiz olarak tanımlayan kadınların stres hormonu olan kortizol düzeylerinin daha yüksek olduğu ortaya çıkmış. Dağınık, pis bir yaşam alanına sahip olmak ise depresyon veya kaygıyı artırabiliyor. Elbette ciddi bir depresyon krizindeyseniz sorunlarınızı toz alarak çözebileceğinizi söylemiyoruz ancak Mayo Clinic’e göre, süpürüp silmek kaygı ve depresyonu hafifletmeye yardımcı oluyor. Düzenli olarak yapıldığında ise uzun vadede vücudunuzda sizi iyi hissettiren kimyasalların salınmasını sağlayabiliyor.

Kontrol bende hissi
Bir alanı temizleyip toparladığınızda sonucu değiştirmeye yönelik olarak çalışıyorsunuz, ki bu da “kontrol bende” duygusu sağlayabiliyor. Çevrenizi kontrol altında hissetmek, kendinizi daha sağlam ve güçlü hissetmenize yardımcı olabiliyor.

Başarılı hissedersin
Başladığımız işi bitirmek, beynimizin hoşuna gidiyor. Yani bir görev tamamlandığında beynimiz kendini iyi hissediyor ve bu da gerilimi azaltıyor. Pırıl pırıl ışıldayan şu banyoya bakın! Temizlik, görebileceğimiz ve hissedebileceğimiz somut bir sonuç üretiyor. Böylece anlamlı bir şey yapmanın tatmini yaşanıyor.

Meditasyon gibi
Stresten kurtulmak için kimi egzersiz, kimi meditasyon yapar, kimi de camları silebilir! Aslında temizlik ve düzenleme bir farkındalık egzersizi. Bu aktiviteler sizi şu ana odaklanmaya zorluyor ve zihninizi elinizdeki görev dışındaki tüm düşüncelerden arındırıyor. Bu da ruh halinizi iyileştirmenize ve stres seviyenizi azaltmanıza yardımcı olabiliyor.

Odaklanmayı artırır
Günümüzde hatırı sayılır sayıda kişi evden çalışıyor. Ortaya saçılmış kıyafetler, boş atıştırmalık paketleri ve kirli bardaklarla çevrili bir ortamda çalışmak, odaklanmayı ve verimliliği zorlaştırabiliyor. Hali hazırda üzüntü veya stres nedeniyle biraz çıkmaza girmiş hissediyorsanız, dağınık bir çevre zihinsel durumunuzun kötüleşmesine yol açabiliyor ve bu da verimliliğinizi etkileyebiliyor.

Fiziksel egzersiz sağlar
Koşu ya da ağırlık egzersizi kadar olmasa da temizlik, kalp atış hızımızı artırmaya ve ter atmaya yardım edebiliyor. Bu da mutluluk hormonu olarak bilinen endorfin salınımını artırıyor. Hareket etmenizi sağlayan ev işleri kalori yakmanıza da yardımcı oluyor. Örneğin; 30 dakika yerleri süpürmek yaklaşık 100 kalori, 30 dakika yatak çarşaflarını ve nevresimlerini değiştirmek 187 kalori, yerleri silmek ise 80-90 kalori yakmaya yardım edebiliyor.

Boya-badana zamanı
Bahar-yaz ayları aynı zamanda evlerin boyasının yenilendiği bir dönem. Ancak duvar boyasında da sağlığa uygun seçimler yapmak gerekiyor ki sizi hasta etmesin. İç mekan boyaları, eğer VOC (uçucu organik bileşik) oranları düşük değilse birçok toksik madde yayıyor. Boya satın alırken VOC oranı düşük veya sıfır olan su bazlı boyaları tercih edin. Böylece evinizin hava kalitesini artırıp, astım ve alerjilere karşı korunabilirsiniz.

Halınız güzel koksun
Halınızın temiz bir koku yaymasını istiyorsanız size bir öneri: Bir kavanozun yarısını kabartma tozuyla doldurun. Portakal, lavanta ya da sedir ağacı gibi sevdiğiniz bir esansiyel yağdan yaklaşık 20 damla ekleyin ve kavanozu kapatıp iyice çalkalayın. Daha sonra karışımı halınıza serpin, 10 dakika bekletin ve elektrik süpürgesi ile iyice süpürün.

Tavan vantilatörü tozlandıysa…
Tavanda asılı vantilatörler epeyce toz toplayabiliyor. Çalıştırdığınızda bu tozların tertemiz çarşaflarınıza, koltuklarınıza akmasını engellemek istiyorsanız, eski bir yastık kılıfını kanatlara geçirip sarın ve kendinize doğru çekerek tozunu alın.

Kırışıklıkları açmanın en pratik yolu
Ütü masanızın kaplamasının altına alüminyum folyo yerleştirin. Alüminyum, ütünüzden gelen ısıyı emecek, böylelikle gömleğinizin ya da pantolonunuzun bir seferde her iki tarafını da ütülemiş olacaksınız.

Bahçe işlerinin tam vakti!
Kış boyunca kaderine terk ettiğiniz bahçenizi ya da balkonunuzu elden geçirmenin zamanı geldi. Bahçeyi temizlemek, toprağı çapalamak, ayrık otlarını ayıklamak, ekip dikmekle geçireceğiniz bir gün de sıkı bir egzersiz yerine geçebiliyor. Toprakla, çiçeklerle uğraşmak sadece ruh sağlığınıza değil, bedeninize de iyi geliyor. Örneğin, 30 dakika bahçe işleriyle uğraşarak 150 kalori yakabilirsiniz.

Tül perdeler bembeyaz
Tül perdeler zamanla sararıp, ortamın kokusunu alıyor. Bahar temizliğinde perdeleri de güzelce yıkamak evin havasını değiştirecek. Perdeleri makinenin kazanına koyun, üzerine bir kapak Arap sabunu ekleyin. Deterjan gözüne bir ölçü deterjan koyup, perde programında çalıştırın. Arap sabunu perdelerinize ekstra beyazlık verecek.

Izgaranız kolayca temizlensin
Bir tutam alüminyum folyo yardımıyla yağ ve kurum içindeki ızgaranızı kolaylıkla temizleyebilirsiniz. Önce ızgaranızı ateşin üzerinde iyice kızdırın. Folyoyu bir tomar haline getirin. Maşa ile tutarak ızgaranızın her iki tarafına temizleninceye kadar sürtün.

Buzdolabı kokusuna son!
Buzdolabınızdaki kötü kokuları engellemek için ortadaki rafa küçük bir kase dolusu karbonat koyun.

Zamanla kirlenen derzleri temizlemek için iki farklı yöntem:

1. Hafif bir kirlenme varsa karbonat ve beyaz sirke karışımını kullanın.
2. Daha kirli derzler için karbonat ve hidrojen peroksiti karıştırarak kullanın.

Öncelikle karışımların daha iyi etki etmesi için alanın kaba temizliğini yapın. Eski bir diş fırçası yardımıyla seçtiğiniz karışımı derzlere sürüp, 5-10 dakika bekleyin ve fırçalayın. Sonrasında iyice durulayın.

Lavabo giderleri temiz koksun
Lavaboların tıkanmaması ve temiz kokması için ara ara bu yöntemi uygulayabilirsiniz:

• ‘Bir yemek kaşığı karbonatı deliğe dökün. Üzerine 1 su bardağı beyaz sirke döküp, giderin üzerine bir bez örtün ve 5-10 dakika bekleyin. Sonrasında bezi kaldırıp kaynar su dökün.

Lekelerden kurtulun

• Şarap
  Malzemeler: 1 çay kaşığı sıvı çamaşır deterjanı, 1 fincan hidrojen peroksit (eczanelerden temin edebilirsiniz)
  Uygulanışı: Kağıt havluyla lekeyi emdirin. Deterjan ve hidrojen peroksidi küçük bir kasede karıştırın. Bir süngeri bu karışıma batırın. Süngeri hafifçe sıkıp lekeyi silin. Soğuk suyla durulayıp asın.
• Ter
  Malzemeler: 6 yemek kaşığı karbonat, yarım su bardağı su
  Uygulanışı: Suyla karbonatı karıştırın. Lekeyi karışımla hafifçe çitileyin ve yıkamadan önce bir-iki saat bekletin. Sonrasında her zamanki gibi çamaşırınızı makinede yıkayın.
• Ruj
  Malzemeler: Az miktarda mineral yağ, çeyrek fincan amonyak, çeyrek fincan su
  Uygulanışı: Mineral yağla ruj lekesinin bulunduğu yeri çitileyin ve 15 dakika dinlenmeye bırakın. Sonrasında kağıt havluyla emdirin. Amonyak ve suyu karıştırıp, bir sünger yardımıyla çıkana kadar lekeyi nazikçe ovalayın. Soğuk suyla durulayıp asın.
• Yağ
  Malzemeler: Yarım yemek kaşığı mısır nişastası
  Uygulanışı: Mısır nişastasını lekenin bulunduğu yere döküp, parmağınızla bastırın ve nişastanın yağı iyice emmesi için bir gece bekletin. Sonrasında kumaşı fırçalayarak nişastayı çıkarın.

Temizlerken kirletmeyin!
Bazı evsel temizlik maddelerinde bulunan zararlı kimyasallar havamızı, suyumuzu, denizlerimizi ve toprağımızı kirletiyor. Milyonlarca evden çıkan “köpükler”, küresel bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkıyor.

• Deterjan atıkları deniz yüzeyinde toplanarak, denizin oksijen alışverişini engelliyor. Oksijen eksikliği bulanıklık, tabanda aşırı birikme, kokuşma, canlı türünde azalma ve ortamın kullanılamaz hale gelmesine sebep oluyor. Bu kimyasallar deniz canlılarında birikerek, toksik etki gösteriyor.
• Deterjan atığındaki fosfor bileşikleri, yüzeysel sularda ötrofikasyona sebep oluyor. Bunun sonucunda su organizmaları ile bitkileri aşırı miktarda çoğalıyor ve oksijen azalıyor. Su canlılarının ölümü hızlanarak, sudaki canlı yaşam kayboluyor.

Ne yapmalı?

• Deterjanları alırken ambalajlarını okuyun, doğada ne kadarının çözünebildiğine dikkat edin.
• Deterjanların kullanım miktarını suyun sertliğine, ambalajdaki önerilere göre yapın. Gereğinden daha fazla deterjan kullanmak sizi daha temiz yapmıyor, sadece karbon izinizi büyütüyor.
• Limon, sirke, karbonat, çamaşır sodası, boraks, doğal sabun gibi maddeler de temizlikte iyi birer alternatif olabiliyor.
• Çamaşır ve bulaşık makinelerini tam doldurmadan yıkama yapmayın.
• Ambalajları geri dönüşüme kazandırın. Ambalajdan tasarruf yapan konsantre ürünlere yönelin.

Doğal bir temizlik iksiri: Sirke
Beyaz sirke, kimyasal temizlik maddelerini en azından bazı kalemlerde azaltmak için size yardım edebiliyor. Ancak sirke, asidik yapısıyla bazı yüzeylerde aşındırıcı bir etki yapabiliyor. Bu nedenle nerelerde kullanıp, nerelerde uzak durmamız gerektiğini bilmek önem taşıyor. Beyaz sirkeyi yüzde 50 su ile seyrelterek kullanabilirsiniz. Yani bir şişeye bir ölçü sirke, bir ölçü su koyup karıştırın.

Nerelerde kullanılabilir?

• Cam ve ayna temizliği,
• Kettle ve kahve makinelerinin temizliği, kireçlerin giderilmesinde,
• Armatürler, kapı kolları, musluklardaki kireç kalıntılarında,
• Çöp kutusu temizliği ve kokusunun giderilmesinde,
• Tuvalet temizliği ve kokusunun ortadan kaldırılmasında,
• Ocak gibi cihazların yağlarının temizliğinde,
• Pas temizliğinde,
• Dezenfektan olarak,
• Fayans ve vinil zemin temizliğinde,
• Kumaş yumuşatıcısı olarak ve koku giderilmesinde,
• Çamaşır ve bulaşık makinesi temizliğinde,
• Uygun yüzeylerde küf temizliğinde.

Nerelerde kullanılmaz?

• Kesinlikle çamaşır suyu, amonyak ve hidrojen peroksit ile karıştırmayın.
• Mermer, granit, traverten gibi doğal taş yüzeylerde kesinlikle kullanmayın. Hatta sirkeyi yemeğinizde kullanırken bile damlamamasına dikkat edin.
• Demir ve alüminyum yüzeylerde kullanmayın.
• Evcil hayvanınızın bıraktığı işaretleri temizlerken kullanmayın. Aynı noktaya tekrar gitmesine neden olur.

“Bazı evsel temizlik maddelerinde bulunan zararlı kimyasallar havamızı, suyumuzu, denizlerimizi ve toprağımızı kirletiyor. Milyonlarca evden çıkan “köpükler”, küresel bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkıyor.”

Temizlik Tüyoları
Nasıl motive olurum?
Başlamak bitirmenin yarısıdır. O yüzden başlayabilmek için kendinizi motive etmek işin en önemli kısmı.

1. Müzik desteği alın. Temizlik için güzel bir playlist yapın ve başlayın!
2. Hedef küçültün. Tüm evi aynı gün yapmak zor olabilir; salon, mutfak ve yatak odaları şeklinde bölebilirsiniz.
3. Oyun haline getirin. Örneğin, 20 dakikada banyoyu temizleyebilecek misiniz? Saati kurun ve başlayın.
4. Doğru ekipman kullanın. Günümüzde her işi kolaylaştıracak moplar, mikrofiber bezler, elektrikli süpürgeler bulunuyor. Örneğin, sıradan bir bez toz bırakırken yeni nesil mikrofiber cam bezleri ile aynanızı iki dakikada pırıl pırıl yapabilirsiniz.
5. Bir takvim belirleyin. İhtiyacınıza ya da yoğunluğunuza göre bir temizlik günü belirlemek işe yarayabilir. Her perşembe ya da iki haftada bir cumartesi gibi…