Gelişen tıp dünyası geç yaşta anne olmak isteyenler, erken menopoz riski taşıyanlar ya da hastalıklar nedeniyle gebeliğini ertelemek zorunda kalan kadınlar için yumurta dondurma seçeneğini sunuyor. Peki, kimler bu riski taşıyor ve merak edilen bu yöntem nasıl uygulanıyor?
Yazı: Ruken Akbay Gürtaş
Kariyer nedeniyle doğum yaşını öteleyenler ya da çeşitli kadın hastalıkları yüzünden gebe kalma riski yaşayanlar, menopoz dönemi yaklaşmadan yumurta dondurma işlemini düşünüyor. Yumurta dondurma yöntemi kimler için uygun? Erken menopoz hangi belirtilerle kendini gösteriyor? Bu soruları Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Ayşe Saltık’a sorduk.
ERKEN MENOPOZ NASIL TARİF EDİLİYOR?
Erken menopoz; menopoz dönemine normalde olması gereken yaştan önce girilmesidir. Menopoz yaşı ülkemizde 47-48 civarıdır. Eğer bir kadın menopoza 40 yaşından önce girerse, bu durum erken menopoz olarak adlandırılır. Erken menopozun önemi; bu dönemde kadınların yumurta sayısının ve kalitesinin azalmasıdır. Dolayısıyla bu tanıyı alan kadının gebe kalma şansı da önemli ölçüde azalmaktadır.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Ailede erken menopoz öyküsü olanlar (annede ve birinci derece akrabalarda), genetik durumlar (Turner Sendromu, Frajil X Sendromu gibi), yumurtalıklara zarar veren durumlar (çikolata kisti varlığı, pelvik enfeksiyonlar), yumurtalık kist ameliyatı olanlar, sigara içenler, kemoterapi veya radyoterapi tedavileri ile yumurtalık rezervi olumsuz etkilenen kişiler erken menopoz için riskli grupta yer alabilir. Ayrıca çok zayıf veya çok kilolu olmak, katı vejetaryen diyet yapmak, otoimmün hasrtalıklara sahip olmak (tiroit, romatoid artrit gibi), çeşitli kimyasallara maruz kalmak, kalsiyumdan eksik beslenmek, D vitamini eksikliği, hareketsiz bir yaşam sürmek ve stres de erken menopoza yol açan nedenler arasında yer alıyor.
ERKEN MENOPOZ BELİRTİLERİ NELER?
Erken menopoz aniden ortaya çıkmaz, vücutta birtakım değişiklikler başlar ve kesin menopoza girme aylar hatta yıllar sonra olur. İlk olarak yumurta sayısı azalır ve östrojen seviyelerindeki düşüşe bağlı olarak birtakım belirtiler gelişir. Erken menopozun belirtileri; ateş ve sıcak basmaları, uyku problemleri, depresyon, duygudurum bozuklukları, kolay sinirlenme, gerginlik, kilo alımı, cinsel isteksizlik, adet ve kanama düzensizlikleri, ciltte ve gözde kuruluk, vajinal enfeksiyon ve idrar yolu enfeksiyon sıklığında artış, iştah artışı, metabolizmada yavaşlık, kemik erime riskinde artış, kemik ağrıları, cinsel ilişkide vajinal kuruluk ve ağrı hissi olabiliyor.
Bir kadın erken menopoza girip girmeyeceğini önceden nasıl öğrenebilir?
Ailede erken menopoz öyküsü var olan bir kadın jinekoloğuna başvurduğunda yumurtalık rezervinin nasıl olduğunu sormalı. Yapılacak transvaginal USG’de sağ ve sol yumurtalıkta folikül dediğimiz yumurta kesecikleri sayılmalı, Amh hormon testi bakılmalı ve adetin ikinci ya da üçüncü günü bakılacak bazı hormonal testlerle rezerv tayin edilmeli. Yumurta rezerv azalmasına yol açacak bir durum varsa doktor muayeneleri aksatılmamalı ve rezerv testleri yaptırılmalı.
ERKEN MENOPOZUN GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?
40 yaş altı kadınlarda erken menopoz yüzde 1 oranında, 30 yaş altı kadınlarda ise binde 1 oranında görülüyor.
ERKEN MENOPOZA GİREN KADINLAR NASIL ANNE OLABİLİR?
Erken menopoza giren kadınların gebe kalması zordur ancak yeni gelişen tedavi yöntemleri ile erken menopoza giren kadınların da gebe kalması mümkün olabiliyor. Beklenenden erken yaşta menopoza giren kadın, daha öncesinde gebe kalmamışsa bu duruma hazırlıksız yakalanabilir. Böyle durumlarda kadınlarda yardımcı üreme yöntemlerine başvurmak gerekebilir. Bu yöntemlerden tüp bebek tedavisi, başarı şansı en yüksek tedavi seçeneğidir. Bazı durumlarda, örneğin; kanser nedeniyle yumurtalık cerrahisi, kemoterapi ve radyoterapi planlanır. Bu girişim ve tedavi öncesi bekar kadınlarda yumurtaların toplanarak veya evli kadınlarda embriyoların dondurularak saklanması doğurganlığın korunması açısından oldukça önemli. Erken menopozda; yumurtalıklara PRP (plateletten zengin plazma) tedavisi, yumurta dondurma, kök hücre tedavisi gibi gelişmekte olan tedavi seçenekleri ile tüp bebekte başarı şansı yükseltilebiliyor.
YUMURTA DONDURMA İŞLEMİ NASIL YAPILIYOR?
Yumurta dondurma işlemi yumurtanın dondurulması ve sonraki zamanlarda kullanılmak üzere saklanmasıdır. Adetli olarak yapılacak ultrasonografi ile yumurtalıkların kontrol edilmesi ve yumurta büyütücü iğnelerin kullanılmasıyla tedavi başlar. Yumurta büyütme süresi hastadan hastaya değişmekle beraber, ortalama 8-15 gündür. Belirli çapa ulaşan yumurtaların son olgunlaşmasını sağlayan çatlatıcı iğne yapıldıktan 36 saat sonra hafif bir anestezi altında (sedasyon) yumurtalar ultrasonografi eşliğinde toplanır. Hızlı dondurma (vitrifikasyon) tekniği ile dondurularak -196 derecedeki sıvı azot tanklar içinde saklanır.
KİMLER YUMURTA DONDURABİLİR? YAŞ SINIRI VAR MI?
Kariyer ve sosyal durumlar nedeniyle anne olma planlarını ileri yaşa öteleyen düşük yumurtalık rezervi olan kadınlar, kanser nedeniyle kemoterapi ve radyoterapi alması gereken kadınlar bu tedavi öncesinde, ailesinde erken menopoz öyküsü olan düşük yumurtalık rezervi tanısı almış bekar ve doğurmamış kadınlar da üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile yumurta dondurarak saklatabilir.
YUMURTALAR EN FAZLA KAÇ YIL DONDURULABİLİR?
Dondurulan yumurtalar beş yıl süre ile saklanabiliyor. Bundan sonrası için Sağlık Bakanlığı onayı gerekiyor. Yumurta dondurma yaşı ne kadar erken olursa, başarı oranı o kadar yüksekliyor. 35 yaş öncesi kadınlarda daha fazla sayıda ve daha iyi kalitede yumurta toplanıyor. Yaşın ilerlemesi ile yumurta sayısı ve kalitesi düşüyor. Kaliteli ve yeterli sayıda yumurta dondurulabilmesi için kadınların özellikle 38 yaşın altında olması önem kazanıyor.
İLGİLİ İÇERİKLER
- Menopoz dönemi beslenme nasıl olmalı? Ne yemeli?
- Erken menopoz nasıl anlaşılır? İşte belirtileri ve tedavisi
- Menopoz nedir? Menopozun ilk belirtileri neler? Menopoz yaşı kaçtır?
- Adetim gecikti menopoza mı girdim? Menopozla ilgili 10 soru 10 cevap
- Menopoz için önleminizi alın
- Erken Menopoza karşı bitkisel çözümler
