İnsan vücudunu hormonlar yönetiyor. Konu kadınlar oldu mu bu görünmez yöneticiler daha çok gündeme geliyor. Bir kız çocuğu dünyaya gözlerini açtığı andan itibaren önce annesinin zamanla kendi hormonlarının etkilerini yaşıyor. Kadınların hayatlarının çocukluk, ergenlik, üreme ve menopoz çağlarında nelerle karşılaşabileceğini Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Selçuk Selçuk anlattı.
ÇOCUKLUK ÇAĞI
* SAĞLIKTA ÖNEMLİ NOKTALAR
Kız çocuğu yaşama ilk çığlığını attığında ortaya çıkan en önemli hormonal değişiklik, rahim içinde gebeliğe ait yapılar tarafından üretilen hormonların kanda hızlı bir şekilde azalması oluyor. Bu hızlı azalma bazı kız çocuklarında vajinadan az miktarda kan gelmesine neden olabiliyor. Yine kız çocuğunun rahim içi dönemdeyken, gebelikte üretilen yüksek miktarlarda östrojen hormonuna maruz kalmış olan meme dokusu, bazı durumlarda belirgin görünüyor. Bazı kız çocuklarında doğum sonrası ilk günlerde meme başlarından süte benzer bir salgı geliyor. Vajinal kanama varlığında, kanamanın miktarı ve süresine bakılmaksızın bebeğin detaylı olarak değerlendirilmesi gerekiyor.
* HORMONAL DEĞİŞİMLER
Çocukluk çağının büyük kısmında kız çocuğunun bedenindeki “kadınlık hormonu” üretme mekanizmaları bir suskunluk içerisinde oluyor. Bu nedenle çocukluk çağının son yıllarına kadar nispeten yavaş bir boy uzaması ve buna paralel nispeten yavaş olan bedensel ve ruhsal gelişme dışında bir değişim görülmüyor.
* PSİKOLOJİK DURUMLAR
Doğumla başlayan çocukluk çağı, kadınlık hormonlarının henüz etkin olmadığı, erkek ile kız çocuk arasındaki bedensel ve ruhsal farklılıkların belirgin olmadığı ve üremenin henüz mümkün olmadığı zaman dilimini temsil ediyor. Bu dönemde özellikle ergenlik çağına erken girilmesi veya gecikme görülmesi kız çocuklarının psikolojik olarak etkilenmesine en çok neden olan durum oluyor.
PUBERTE VE ERGENLİK ÇAĞI
* SAĞLIKTA ÖNEMLİ NOKTALAR
Ergenlik döneminde görülen hormonal ve fiziksel değişiklikler belirli bir zaman dilimi içinde, belirli bir sırayla ortaya çıkıyor. Bu dönemde fark edilen ilk değişiklik meme gelişimi olup bunu sırasıyla pubik kıllanma, hızlı büyüme ve adet görme takip ediyor. Belirtilen sıra veya zaman sürecindeki olağan dışı bir durum anormal kabul ediliyor. 16 yaşına kadar adet veya 13 yaşına kadar pubik kıllanma ile meme gelişimi görülmemesi ergenlik dönemine geçişte gecikme ile ilgili bir problem olduğunu gösteren en önemli belirteçler… Adetlerin görülmeye başlamasıyla beraber ilk iki yıl içinde hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyen adet düzensizliklerine rastlanabiliyor ve bu durum genellikle ilk iki yıldan sonra düzene giriyor.
* HORMONAL DEĞİŞİMLER
Ergenlik döneminde vücutta görülen fiziksel değişikliklerden önce hormonal değişiklikler başlıyor. Kadınlık hormonu olarak bilinen östrojen ve bunların salgılanmasını sağlayan hormon düzeyleri ergenlik dönemiyle birlikte yükselmeye başlıyor. Belirtilen hormon düzeylerinin vücutta belirli seviyeye gelmesiyle birlikte fiziksel ve psikolojik değişiklikler ortaya çıkıyor.
* PSİKOLOJİK DURUMLAR
Adolesan çağda vücutta başlayan hormonal ve fiziksel değişiklikler beraberinde psikolojik değişiklikleri de getiriyor. Vücuttaki seksüel karakteristik değişiklikler, kişiye hayatında yepyeni bir döneme girdiğini belirgin olarak hissettiriyor. Kadınlarda belirli hormonal değişikliklerin yaşandığı dönemlerden biri olan ergenlik döneminde depresyona yatkınlık oluşuyor. Bu dönemde ergen bireylerin ve ailelerinin psikolojik etkilenmeler konusunda bilinçli olmaları önem taşıyor.
ÜREME ÇAĞI
* SAĞLIKTA ÖNEMLİ NOKTALAR
Üreme çağındaki kadınlarda sıklıkla karşılaşılan jinekolojik problemler arasında adet döneminde ağrı, adet düzensizliği, yumurtalık kistleri, miyom benzeri rahim kaynaklı kitleler ve rahim ağzında anormal hücresel değişiklikler bulunuyor. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar bu dönemde sık görüldüğü için kadınların güvenli cinsel ilişki konusunda bilinçli olmaları gerekiyor. Bu hastalıklarda erken tanı, tedavi başarısını etkileyen en önemli etken. Bundan dolayı kadınların bu dönemde kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından yıllık jinekolojik muayenelerinin yapılması gerekiyor. Rahim ağzındaki anormal hücresel değişimler zamanında tespit edilirse kansere dönüşmesi önlenebiliyor.
* HORMONAL DEĞİŞİMLER
Ergenlikle beraber başlayan hormonal değişikler bu dönemde artık sabitleniyor. Vücuda östrojen hakim oluyor ve bu hormonda meydana gelen düzensizlikler vücut fizyolojisi ve üreme organları (yumurtalık, rahim, vajina) üzerinde önemli anormal değişimlere sebep olabiliyor. Kadınların bu değişimler hakkında bilinçli olması gerekiyor.
* PSİKOLOJİK DURUMLAR
Üreme çağında görülebilen problemler sosyal ve iş yaşamında önemli rollere sahip olan kadınların hayat kalitesini etkileyebiliyor. Adet döneminde veya öncesinde görülen ağrı, kısırlık ve gebelik sonrası lohusalık nedeniyle kadınların depresyona yatkınlıkları artıyor. Özellikle adet döneminde veya öncesinde gelişen ağrı şikayetinin önemsenmemesi stres, kaygı bozukluğu, depresyon gibi problemlere davetiye çıkarıyor.
MENOPOZ ÇAĞI
* SAĞLIKTA ÖNEMLİ NOKTALAR
Kadınlarda adet döngüsünün ve dolayısıyla üremenin sona erdiği dönem… Menopoz zamanında yapılan girişimler, kadının koruyucu sağlık hizmetinden yıllarca yararlanmasını sağlıyor. Bu, yakalanması gereken bir fırsatı temsil ediyor. Girişim derken aklınıza cerrahi gelmesin, söz konusu olan doğru zamanda doğru önlemleri almak.. Bu dönemde hastalık şansı yüksek olsa da hastalıklardan korunmak için hayat tarzındaki değişikliğin ve düzenli rutin kontrollerin olumlu etkisi daha fazla görülüyor. Vücutta meydana gelen hormonal değişikliklere bağlı olarak sıcak basması, terleme, vajen epitelinin incelmesine bağlı olarak ağrılı cinsel ilişki, ilişki sırasında kanama, kemik erimesi ve kardiyovasküler hastalıklar sıklıkla görülebiliyor.
* HORMONAL DEĞİŞİMLER
Östrojen hormonunda ciddi oranda azalma meydana geliyor ve buna bağlı olarak FSH hormonu artıyor. FSH hormon düzeyi kadınların menopoza girdiğini anlamada kullanılan önemli bir araç… Bu döneminde karşılaşılan problemlerde östrojenin azalması önemli rol oynuyor. Hormon düzeylerindeki değişiklikler hakkında bilgi sahibi olmak problemlerin çözümüne yardımcı oluyor.
* PSİKOLOJİK DURUMLAR
Birçok fiziksel ve mental durum menopoza bağlansa da, bunlar bilimsel verilerden yoksun çıkarımlar… Menopozda rapor edilen problemlerin birçoğu yaşamda karşılaşılan olaylara bağlı gelişiyor. Bu problemler arasında yorgunluk, sinirlilik, baş ağrısı, uykusuzluk, depresyon, baş dönmesi ve çarpıntı sıralanıyor. Bu dönemde ortaya çıkan problemler cinsiyetten bağımsız olarak görülüyor ve bunlar sadece hormonal sebepler ile açıklanamıyor.
Yaprak ÇETİNKAYA
Formsanté Dergisi Şubat 2014 sayısı
