Menopoz sonrası östrojen seviyelerindeki hızlı düşüş gibi nedenler, kadınlarda kalp-damar hastalıkları risk faktörlerinden olan obezite, hipertansiyon ve hiperlipideminin gelişim riskini artırıyor.
Formsante Nisan – Mayıs 2025 sayısından
Hazırlayan: Ayşegül Uyanık Örnekal
Menopoz dönemi, kalp hastalıkları açısından önemli bir dönem. Zira menopoz, kadınlarda kalp-damar hastalığı riskini doğrudan etkileyen önemli bir biyolojik süreç. Bunun nedenlerine baktığımızda en temel etkenin, koruyucu östrojen hormonu seviyesindeki düşüş olduğunu belirten Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ayça Türer Cabbar, “Kadınlarda İskemik Sendromu Değerlendirme Çalışması (WISE)’nın bir parçası olarak, genç kadınlarda östrojen eksikliği kalp-damar hastalığı gelişimi için 7,4 kat artışa neden olan güçlü bir risk faktörü olarak gösteriliyor. Damarları esnek tutan östrojen, kan akışını da artırıyor. Bunun yanında, kalp hastalıkları için son derece önemli olan HDL ve LDL üzerinde de etkin rol oynuyor. HDL seviyesini artırırken, LDL seviyesinin de düşmesini sağlıyor. Dolayısıyla menopoz döneminde östrojenin azalmasıyla bu düzen tamamen bozuluyor. Menopoz öncesi kadınların aynı yaştaki erkeklere göre düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-K) düzeyleri yani kötü kolesterol seviyeleri ile yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol (HDL-K) yani iyi kolesterol seviyeleri daha yüksek oluyor. Kadınlar yaşlandıkça LDL-K artarken, HDL-K azalıyor ve trigliseritler artıyor. Damarlar esnekliğini kaybederek kolesterol dengesi de bozuluyor. Bu tablo da ateroskleroz gelişimi için riski artırıyor” diyor.
Stres de kalbe zarar!
Damarların esnekliğinin kaybolması, hipertansiyon riskinin; dolayısıyla kalp krizi, felç, kalp yetmezliği için de riskin artmasına neden oluyor. Menopozla birlikte metabolizmanın yavaşlamasına bağlı olarak özellikle bel çevresindeki ve karın içi yani viseral yağlanmanın artması da insülin direncini tetikliyor. Bu dönemde vücudun glikozu işleme yeteneği azalabildiği için insülin direnci de gelişebiliyor. Diyabet gelişimi ise kalp hastalıkları riskini yaklaşık iki-dört kat artırıyor. Dolayısıyla kalp-damar hastalıkları riski de artıyor.
Menopozun kadınlar üzerindeki bir diğer etkisi de stres, uyku sorunları ve depresyon eğilimi gibi durumlar oluyor. Bu psikolojik etkiler, tansiyonun yükselmesine neden olabiliyor. Fiziksel aktivitenin azalması ve sağlıksız beslenme alışkanlıklarının da kalp hastalıkları riskini yükselttiğine dikkat çeken Doç. Dr. Cabbar, menopoz ile kalp sağlığı hakkındaki sorularımızı yanıtladı.
Menopoz döneminde kalp hastalıkları açısından kimler risk altında?
Genel olarak bu dönemde yaşanan hormonal değişimlerle tüm kadınlar için kalp hastalıkları riski artmakla birlikte, aile öyküsünde kalp hastalığı geçmişi olması ya da sigara kullanımı gibi bazı etkenler, bu riskin artmasına neden oluyor. Anne, baba, kardeş gibi birinci derece yakınlarında aile öyküsü olanlar ve özellikle 55 yaşından önce aile bireylerinde kalp krizi ya da felç geçiren varsa bu riski daha da artıyor.
Erken ya da cerrahi menopoz geçirenlerde östrojen hormonunun erken yaşta kaybedilmesi nedeniyle risk daha fazla oluyor. Eğer bir kadın 45 yaşından önce doğal şekilde ya da yumurtalıkların cerrahi nedenle alınmasına bağlı olarak menopoza girdiyse, kalp-damar hastalıkları riski de artıyor.
Yine menopoz öncesinde ya da sırasında hipertansiyon veya kolesterol varlığı, sigara kullanımı, diyabet varlığı ve kilo sorunu olması da riskin artmasına neden olan faktörler arasında yer alıyor. Bu noktada, yaşam tarzı büyük önem taşıyor. Eğer bir kadın hareketsiz yaşam sürdürüyorsa ya da anksiyete, kronik stres, uyku bozuklukları gibi problemler yaşıyorsa, kalp hastalıkları açısından riskinin daha fazla olduğunu söylemek mümkün. Dolayısıyla bu risk faktörlerini taşıyan kadınların menopoz döneminde kalp-damar sağlığını korumak için daha dikkatli olması, kontrollerini ihmal etmemesi ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmesi büyük önem arz ediyor.
Sonuç olarak erken menopoz, kalp-damar hastalıkları riskini ciddi şekilde artırıyor. Ancak sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri, düzenli kontroller ve gerektiğinde tıbbi tedaviyle bu risk yönetilebiliyor. Özellikle risk faktörleri yüksek olan kadınların menopoz sonrası kardiyovasküler açıdan daha da dikkatli olması gerekiyor.
Menopoz ile kalp hastalıklarının belirtileri karışabiliyor mu?
Menopozda yaşanan değişimler nedeniyle kalp-damar sisteminin etkilenmesine bağlı olarak bazı şikayetler gözlenebiliyor. Ancak bazı menopoz belirtileri, aynı zamanda kalp hastalıklarının da belirtileriyle benzerlik gösterebildiği için kadınlar sorunu atlayabiliyor ya da fark etmesi zorlaşabiliyor.
Menopozda yaşanan hormonal değişiklikler, özellikle de östrojen seviyesinin düşmesi, kalp-damar sistemini etkiliyor. Fakat birtakım menopoz belirtileri, kalp rahatsızlıklarıyla karıştırılmaması gereken kritik işaretler olabiliyor. Bazı kadınlar, menopoz döneminde göğüs bölgesinde sıkışma ya da basınç hissi yaşadıklarından şikayet ediyor. Bu belirti, kalp hastalıklarında da ortaya çıkabiliyor. Özellikle fiziksel aktiviteyle artan ve dinlenince geçen göğüs ağrısı, kalp kaynaklı olabiliyor. Bu nedenle göğüste bir ağrı yaşanıyorsa kaynağını sorgulamadan bir hekime başvurmak gerekiyor.
İkinci sorun da çarpıntı hissi oluyor. Menopoz döneminde sıcak basması ya da anksiyete, çarpıntı hissi de yapabiliyor. Aritmi yani kalpte ritim bozukluğu da çarpıntı şikayetiyle kendini gösterdiği için altta yatan daha ciddi bir kalp hastalığına işaret edebiliyor. Bu nedenle çarpıntı şikayeti olan kadınların, nedenin anlaşılması için hekime başvurması gerekiyor.
Yorgunluk, nefes darlığı, terleme de karıştırılabilen semptomlar arasında yer alıyor. Ancak menopoz dönemindeki yorgunluk, gün içinde dalgalanabilirken, kalp kaynaklı yorgunluk sürekli olabiliyor ve nefes darlığıyla beraber görülebiliyor. Gece terlemeleri ve aniden gelişen sıcak basmaları, menopoz döneminde de yaygın olmakla birlikte, özellikle göğüs ağrısı veya nefes darlığıyla birlikte ortaya çıkan yoğun terleme, kalp krizine işaret edebiliyor. Bu nedenle menopoz ve kalp rahatsızlıklarının belirtileri birbirine benzeyebildiği için menopozdaki yaygın semptomları hafife almayıp, kalp hastalıklarının erken belirtileri olabileceğinin hatırlanması gerekiyor. Özellikle kalp hastalığı risk faktörleri olan kadınların düzenli kontrolden geçmesi, göğüs ağrısı, çarpıntı ve nefes darlığı gibi belirtileri ciddiye alması hayati önem taşıyor.
Riski azaltmak ve semptomları iyileştirmek için neler yapılabilir?
Menopoz döneminde kalp-damar sağlığını korumak ve semptomları iyileştirmek için yapılması gerekenlerin başında yaşam tarzını değiştirmek var. Sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller, sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado gibi) ve Omega-3 yağ asitleri içeren Akdeniz tarzı beslenmeyi benimsemek, tuz ve şeker tüketimini sınırlamak, haftada en az 150 dakika tempolu yürüyüş ya da bisiklete binmek gibi orta seviye egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak, alkol tüketimini sınırlandırmak, ideal kiloda olmayanlar için kilo vermek, yoga, pilates, meditasyon gibi yöntemlerle stresi kontrol etmek, uyku kalitesini artırmaya çalışmak, kan şekeri, kolesterol ve tansiyonu düzenli takip etmek de yapılacaklar arasında yer alıyor.
“Eğer bir kadın 45 yaşından önce doğal şekilde ya da yumurtalıkların cerrahi nedenle alınmasına bağlı olarak menopoza girdiyse, kalp-damar hastalıkları riski de artıyor.”
HRT kalbiniz için faydalı mı, zararlı mı?
Hormon replasman tedavisi (HRT), menopoz semptomlarını hafifletmek için östrojen ve progesteron hormonlarının verilmesini içeriyor. Ancak HRT’nin kalp sağlığı üzerindeki etkisi karmaşık bir konu. Tedavinin kadınların yaşına, tıbbi geçmişine ve tedaviye başlama zamanına göre faydalı ya da zararlı olabileceğine dikkat çeken Doç. Dr. Ayça Türer Cabbar, “HRT’nin kalp sağlığı üzerindeki etkisi; bireyin yaşı, risk faktörleri ve tedaviye ne zaman başlandığına göre değişiyor. Erken yaşta ve doğru şekilde başlanan HRT, kalp sağlığını koruyabiliyor. Ancak ileri yaşta veya kalp hastalığı riski yüksek olan kadınlarda HRT riskli olabiliyor. Bu nedenle HRT kararının doktorunuzla birlikte, kişisel sağlık durumunuzun değerlendirilmesiyle verilmesi gerekiyor. Kalp krizi veya felç geçirme riskiniz yüksekse, HRT kullanımının dikkatli şekilde değerlendirilmesi büyük önem taşıyor. Çünkü HRT bazı kadınlar için faydalı olsa da kardiyovasküler hastalık riskini artırabileceği durumlara da rastlanabiliyor. Bu nedenle HRT’nin hasta için uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla kişiselleştirilmiş bir değerlendirme yapılması önemli. Kalp rahatsızlığı olan kadınlarda ise HRT’nin doktor onayı olmadan başlatılmaması gerekiyor. Tedavi planının kardiyoloji ve jinekoloji uzmanlarının iş birliğiyle, kişiye özel olarak belirlenmesi önem taşıyor. Ağızdan alınan HRT yerine transdermal östrojen gibi daha güvenli alternatifler gündeme gelebiliyor. Ancak risklerin yüksek olduğu durumlarda, HRT yerine alternatif tedaviler ve yaşam tarzı değişikliklerinin öncelikli olarak tercih edilmesi gerekiyor” diyor.
“Menopoz döneminde sıcak basması ya da anksiyete, çarpıntı hissi de yapabiliyor. Aritmi yani kalpte ritim bozukluğu da çarpıntı şikayetiyle kendini gösterdiği için altta yatan daha ciddi bir kalp hastalığına işaret edebiliyor.”
İLGİLİ DİĞER İÇERİKLER
- Menopoz nedir? Menopozun ilk belirtileri neler? Menopoz yaşı kaçtır?
- Erken menopoza giren kadınlar hamile kalabilir mi?
- Menopoz dönemi beslenme nasıl olmalı? Ne yemeli?
- Menopoz için önleminizi alın
