Nedir bu kontrol takıntısı?
Sizi sürekli eleştiren, yaptığınızın doğru ya da yanlış olduğuna aldırış etmeden kendi fikirlerini dikte eden biriyle yaşamak! Bu en korkunç kabuslardan biri olsa gerek… Oysa stratejinizi doğru belirleyerek, kontrol takıntılı birini kolayca idare edebilirsiniz.
Her şeyin en doğrusunu, nasıl olması gerektiğini bilen kişiler yaşamın her anında karşımıza çıkıyor. Ünlü yönetmenler, hayranı olduğumuz müzisyenler hatta politikacılar dahi bu duyguya sahip. Hepsinin ortak derdi ise kendi bakış açılarını, değer yargılarını karşısındakine kabul ettirip, onun fikirleriyle yaşamalarını sağlamak. Çok yakınınızda değilken, pek fazla etkilenmeseniz de söz konusu kişi evinizde ya da ofisinizde ise işte o zaman iş değişiyor. Siz de kontrol takıntısıyla mücadele etme ya da kabullenmenin arasında kalıyorsunuz. Sonuçta her iki durumda da zarar gören siz oluyorsunuz. Peki çözümü nerede aramalı, bu tür kişilere nasıl yaklaşmalıyız? Bilinç Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nden Psikolog Serdar Vatansever, kontrol takıntısının toplumdaki yansımasını ve çözüm yollarını anlattı.
KONTROL TAKINTISINI TANIMLAR MISINIZ?
Çoğunlukla çevresindeki her şeye ve herkese neyin nasıl olması gerektiğini ısrarcı bir şekilde dikte eden insanlar için kullanılan argo bir kalıp. Bu tip kişiler çevresindekilerin hiçbir zaman kendisi olmadan hareket edemeyeceğine inanarak, hareket etseler bile onların yetersiz, beceriksiz olduğunu düşünüp, olaya dahil olmak için yollar arıyor. Genellikle baskın bir karakter yapısına sahip olan bu kişilerde çoğu zaman obsesif-kompulsif (saplantılı-zorlantılı) kişilik bozukluğunun özellikleri de görülebiliyor.
O HALDE KONTROL TAKINTISININ ORTAYA ÇIKMASINDAKI EN ÖNEMLI ETKENLERDEN BİRİNİN KARŞISINDAKİNE GÜVENMEME OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ…
Evet çünkü bu kişilere göre onların fikri alınmadan yapılan her şey eksik kalıyor. Düşünün bir kez, hayatında doğal olan değişimi, etkileşimi geçirmeden hep kendi doğrultusunda ilerlemiş bir bireye yeni bakış açısı sunmak sizi ne kadar da zorlar! Öte yandan kontrol takıntılı kişiler empati fikrine biraz uzak oldukları için, kendilerinden çıkıp başkalarının yanından olayları gözlemlemeye pek vakit bulamıyor. Saplantılı özellikler gösterdiklerinden, kendi hayatlarında hataya ya da küçük yanlışlara yer vermiyor. Ama dışarıya göstermeden kendilerini de sıkça sorguluyorlar. İstediklerini kendi düşündükleri şekilde ortaya koymak ya da başka insanların bu şekilde ortaya koymasını sağlamayı amaçlıyorlar. Bu yüzden başkalarına güven konusunda zorlanıyor, insanlarla güvenli ilişki geliştiremiyorlar.
BU DURUMUN TEMELINDE NE VAR?
Sorunun temelinde bu tür kişilerin aile yapısındaki benzerlikler gösterilebilir. Kişi kendi aile sistemindeki rolünü öğrenip, bunu sorgulamadan hayatına uyguluyor. Bu yapıyla iş yerlerinde, ailede, ikili ilişkilerde sıkça karşılaşılabiliyor.
KONTROL TAKINTILI KİŞİLERİ NASIL TANIRIZ?
Böyle kişileri tanımak için aynı ortamda bulunmanız ya da aynı amaca yönelik çalışmanız, kişinin kendini belli etmesi için yeterli oluyor. Günümüzde ikili ilişkilerden tutun da ebeveyn-çocuk ilişkilerine dek birçok alanda karşımıza çıkıyor. Örneğin “Senin başarılı biri olmanı istiyorum” cümlesini incelersek, seçimin kişiye bırakılmadığı görülüyor. Bu cümle kontrolcü bir ebeveyn tipini örnekliyor. Karşındakine “senin iyiliğin için” fikrini hissettirmek, bu kişilerin kendi kontrollerini çevrelerine mantık çerçevesinde sunduklarını gösteriyor.
EN SIK YAŞAMIN HANGİ ALANLARINDA KARŞIMIZA ÇIKIYORLAR?
Hayatın her evresinde kontrol takıntılı kişilerle karşılaşabiliriz. Bu kişiler kendi özelliklerini besleyecek bir ortam arar ya da bunları yaratmayı dener.
EBEVEYNİMİZ, AMİRİMİZ YA DA ÖĞRETMENİMİZİN KONTROL TAKINTISI OLMASI HALIİNDE KARŞIMIZDAKİKIŞIYE NASIL DAVRANMALIYIZ?
Davranış şekliniz, ne elde etmek istediğinize göre değişiyor. Eğer annenizden bir isteğiniz varsa, onun o yanını tatmin etmeniz gerekiyor. Oysa bu durumun en tehlikeli boyutu, söz konusu tatminin hiçbir zaman sağlanamayacak olması! Bir süre sonra doğal istekleriniz için dahi bir karşılık döngüsüne girebilirsiniz. Diğer yandan sınırların doğru çizilip, görev dağılımının en başta yapılarak, çok net bir şekilde belirlenmesi, onları kontrolcü yapılarını biraz da olsa kontrol etmeye itiyor.
ÇATIŞMAK BU DUYGUDURUMUN DAHA DA ARTMASINA YOL AÇAR MI?
“Kontrol takıntılı” kişilerin uzmanlık alanıdır çatışma çünkü bir şeyi kontrol etmek için çatışmanın o kesici, soğuk, psikolojik rüzgarına alışkın olmanız gerekir. Bu şartlarla daha fazla karşılaşan, doğal olarak karşısındakinden tecrübeli oluyor. Eğer sınırlarınızı belirler ve kontrolcü kişiliğini size yansıtmasına izin vermezseniz, çatışma ortamına da ihtiyaç kalmaz.
Kontrol takıntısıyla mücadele edebilirsiniz!
İnsanları ve onların davranışlarını hastalıklı bir şekilde yönlendirmeye, kontrol etmeye çalışan bir kişiye yaklaşma düşüncesi hepimizi korkutabilir. Oysa sizin de bu kişilerden istediklerinizi almak ve fikirlerinizi özgürce söyleyebilmek adına yapabileceğiniz birkaç hamleniz var.
ONU DİNLEYİN
Bu onun kontrol kaygısıyla çıkardığı pençelerini içeri çekmesini sağlıyor. Böylece derdini anlatmak için sizi yakınına çekiyor.
ANA KONUNUN ÖNÜNE BİR ISINMA TURU EKLEYİN
Kontrol takıntılı kişiler karşısına her an aykırı bir düşünce ya da direnç çıkacak kaygısı taşıyıp, bundan rahatsız oluyor. Bu nedenle de onun yanındayken konuşacağınız
ilk konunun, fikirlerini değiştirmek için söyleyeceğiniz şeyler olmamasına özen gösterin.
ONA OLMASINI ISTEDiĞİNİZ SIFATLARI YÜKLEYİN
Örneğin konunuz arkadaşlarınızla dışarı çıkmaksa, sevgilinize
“Senin, beni gereksiz kıskançlıklar yapıp arkadaşlarımdan uzak tutmamanı seviyorum” gibi bir yönerge verin. Bu cümleyi söylemeniz sevgilinize “Evet bu sıfata uymalıyım” kalıbı sunar. Unutmayın ki herkes kendini daha iyi hissettirecek sıfatlara girmek istiyor.
PAZARLIK YAPIN
Eğer ondan beş istiyorsanız, ilk söyleminizi 10 üzerine gerçekleştirmeniz sizin yararınıza olur. Böylece karşınızdakini beşe rahatlıkla ikna edebilirsiniz.
Formsante 2015 – Mayıs
Ayşegül Uyanık Örnekal
