Emboli, vücudumuzda kan sağlayan bazı damarların aniden tıkanması sonucu oluşan bir durumdur. Peki, pulmoner akciğer embolisinin belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl olur? Tanısı nasıl konur? Beyin embolisinin belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl olur? Akciğer embolisi ve beyin embolisi gibi farklı türleri olan “emboli” hakkında VM Medical Park Bursa Hastanesi’nden Göğüs Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Mehmet Ali Çolak ve Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ertuğrul Uzar bilgilendirmede bulundu.
PULMONER EMBOLİ NEDİR?
VM Medical Park Bursa Hastanesi Göğüs Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Mehmet Ali Çolak:
Pulmoner emboli (PE) ya da diğer adıyla akciğer embolisi, akciğere kan sağlayan kan damarlarındaki bir veya daha fazla sayıdaki tıkanıklıktır. Çoğunlukla bu tıkanıklıklara, başka yerlerde oluşan kan pıhtıları neden olur ve akciğerlere gider. Nadir durumlarda tıkanıklıklara hava kabarcığı, küçük yağ damlaları veya akciğerlere giden tümör parçaları da neden olabilir. Pulmoner Emboli olduğunda akciğerler hasar görebilir ve buna bağlı kandaki oksijen düzeyi düşer, nefes almayı zorlaştırabilir. Ayrıca kalp ritim bozukluları, diğer organ hasarları hatta ölümle bile sonuçlanabilir. Bu hastalığın ciddiyeti, tıkanan damarların çokluğuna ve büyüklüğüne bağlıdır. Ama olguların büyük çoğunluğunda küçük tıkanmalar söz konusudur ve bunlar tedavi edilebilmektedir.
PULMONER EMBOLİ BELİRTİLERİ
- Ani başlangıçlı nefes darlığı,
- Batıcı göğüs ağrısı,
- Çarpıntı,
- Cilt renginin mora dönmesi,
- Kan tükürme
- Bazen de bacaklarda şişlikle birlikte ağrı olmasıdır.
Akciğer embolisi için bazı durumlarda risk artar. Bunlar uzun süre yatak istirahati, 4 saati aşan seyahat, son bir-iki ayda ameliyat geçirmek, travma, gebelik, şişmanlık, doğum kontrol hapı ya da hormon tedavisi kullanımı, kan pıhtılaşmasına neden olan genetik hastalıklar, kanser varlığı, kalp yetmezliğidir.
AKCİĞER EMBOLİSİ TANISI NASIL KONUR?
Tanıda bacak ultrasonu, kanda D-dimer testi, bilgisayarlı akciğer tomografisi, akciğer ventiasyon-perfüzyon taraması, akciğer anjioyografisi gibi testler kullanılır.
PULMONER EMBOLİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Tedavide kanın pıhtılaşma yeteneğini azaltan kan sulandırıcı (antikoagülan) ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, pıhtının büyümesini durdurmak ve pıhtı oluşumunu önlemek için kullanılır. Tedavi 3- 6 ay sürebildiği gibi kanser gibi riski arttıran hastalıklarda ömür boyu sürebilir. Pulmoner emboli şiddetli şikâyetlere neden olduğunda veya yaşamı tehdit ettiğinde pıhtıları çıkaracak ya da parçalayacak, sadece hastanede uygulanabilen ‘trombolitik’ adı verilen kan pıhtısını hızla çözebilen ilaçlar kullanılır. Ayrıca bazı olgularda da kan pıhtısına ulaşmak için ‘katater’ adı verilen tüp kullanılır. Nadiren de ameliyat gerekebilir.
KORONAVİRÜS’ÜN ETKİSİ
Özellikle dünya genelinde ve ülkemizde Covid-19 enfeksiyonu salgını nedeniyle tedbir amaçlı daha fazla evde vakit geçirdiğimiz bugünlerde özellikle 65 yaş üstü hastalarda hareket kısıtlanmasından dolayı ‘pulmoner emboli’ riski artmış olup bu açıdan daha dikkatli olunması gerekmektedir.
HAREKETSİZLİĞE DİKKAT!
Akciğer embolisinden korunmak için özellikle risk grubundaysanız, başta büyük cerrahiler olmak üzere tüm cerrahiler öncesi pıhtı önleyici ilaç kullanmanız gerekebilir. Yatan hastalarda varis çorapları ve pnömotik kompresyon cihazları gibi mekanik önlemler alınmalıdır. Ameliyat olduktan sonra mümkün olduğunca erken hareket etmek gerekir. Aktif egzersizler, kasların faaliyete dönmesine ve bacaklardaki toplardamarların çalıştırılmasına yardımcı olur. Uzun süreli yolculuklardan mümkün olduğunca kaçının. Eğer yapmak zorundaysanız da sık aralıklarla mola verin. Yolculuk sırasında bol sıvı tüketin. Mümkün olduğunca sık ve düzenli olarak spor yapın. Koşma, yürüyüş, yüzme ve bisiklet gibi spor dallarını tercih edebilirsiniz. Kilonuzun artmamasına dikkat edin. Çünkü aşırı kilo, toplardamarlarınızın yanı sıra kalbiniz ve kan dolaşımınız için de yük demektir. Sigara kullanılıyorsa da bırakılmalıdır.
VM Medical Park Bursa Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ertuğrul Uzar:
“BEYİN EMBOLİSİ KISMİ YA DA TAM FELCE YOL AÇABİLİR”
BEYİN EMBOLİSİ NEDİR?
Kan pıhtısının kalpten veya büyük boyun damarlarından beyne gitmesi, geçici veya kalıcı beyin dokusunda, kan akımındaki bozulma sonucu hasara neden olur. Kol ya da bacaklarda ani hissizlik, felç, baş dönmesi, çift görme ve konuşma bozukluğu tipik belirtileridir. Kısmi ya da tam felce yol açabilir.
BEYİN EMBOLİSİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Yüzde tek taraflı kayma, vücudun bir tarafında aniden oluşan kuvvetsizlik, bir kol ve bacağın tutmaması, kolda veya bacakta uyuşma ve karıncalanma, konuşmanın bozulması, konuşamama, anlamada ve hafızada güçlük, anlamsız konuşma ve görmede kayıp olması yani geçici körlük oluşmasıdır. Bu belirtiler, ilk planda beyne pıhtı atması veya beyin kanaması olarak kabul edilir. Beyin kanaması veya pıhtı oluşumunu ayırt etmek için beyin tomografisi ve MR acil olarak çekilir. Ayağa kalkmaya çalışan bir insan kalkamıyorsa veya ayaktayken düşüyorsa, kollarını havaya kaldıramıyorsa, kelimeler ağzından düzgün çıkmıyorsa ya da düzgün cümleler kuramıyorsa, beyin damar hastalığı problemi var demektir. Bu bulgular, gece uykuda da gerçekleşebilir. Normal olarak uykuya yatan bir insan, uykusundan felç geçirerek uyanabilir.
BEYİN EMBOLİSİNİN TEDAVİSİ NASILDIR?
Beyin embolisi (inme) tedavisi, mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. Beyin damarı tıkandığında, beyin dokusunda hasar oluşmaya başlar. Bu hasar, bekledikçe daha da genişler. Tıkanan damar büyük olduğunda ve süre uzadığında beyinde hasar artar. Bir an önce damarın açılması ise tüm bunları engelleyerek beyin dokusunda oluşan hasarın genişlemesinin önüne geçer. Beyin dokusunda damar tıkanıklığı nedeniyle oluşan hasarı ne kadar kısıtlı tutabilirsek o derece erken ve hızlı düzelme sağlayabiliriz. Bu nedenle, inme söz konusu olduğunda hızlı tedavi, erken ve hızlı düzelme demektir.
Bu yollardan biri, pıhtı eritici ilaçların damar yoluyla verilerek pıhtının erimesinin beklenmesidir. Bu tedavi ilk 4,5 saatte uygulanır. Hasta, bu süreyi geçmişse yapılmaz. İkincisi ise son yıllarda giderek artan teknolojik yenilikler barındıran, anjiyografik pıhtı çıkarma işlemleridir. Bu tedavinin, şikâyet başlangıcından genellikle ilk 8 saat içinde yapılması önerilir. Süre geçtikçe beyinde hasar artacağı için yarar ihtimali azalır. Hastaya göre bu işlemlerin yapılması, doktorun deneyimi ve hastanın klinik bulgusu ile ilişkilidir. Bu tedavilerde hastalarda şikâyetler olur olmaz 112’ye haber verilmesi gerekir. Bu tedavileri yapan inme kliniklerine hastanın ulaştırılması önemlidir. Bazı hastalara bu tedaviler hastanın klinik durumu ve kanama riski nedeniyle yapılmaz. Bunu inme merkezinde değerlendirmek önemlidir. Ayrıca pıhtı atmasına neden olabilecek büyük damar tıkanıklığının şah damar tıkanıklığı olup olmadığını araştırmak, kalpte ritim bozukluğu olup olmadığını araştırmak ve tedavisini planlamak da inme tekrarını önlemek çok önemlidir. Kan sulandırıcı ilaçlar, pıhtının tekrar oluşmasını önlemek için verilir. Beyinde ödem varsa ödem çözücü ilaç verilir.
