Antik çağlarda ağrıyı, sindirim sorunlarını ve hatta yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan safran Uzak Doğu’dan gelmektedir. Günümüzün en pahalı baharatlarından biridir. Crocus sativus bitkisinden elde edilir ve 150’den fazla bilinen uçucu bileşikler içerir. En iyi bilenen bileşikler krosin ve safranaldır, her ikisi de terapötik (tedavi edici) olarak kullanılmaktadır. Peki, safranın faydaları nelerdir? Hangi hastalıklara iyi gelir? Aşırı safran tüketiminin safranın yan etkileri var mıdır? Uzman Diyetisyen Şebnem Kandıralı Yıldırım anlatıyor…
SAFRAN NEDİR?
Ana vatanı Güneybatı Asya olan ve acımsı bir tadı bulunan safran; parfümeri, cilt maskeleri, ilaç ve tekstildeki endüstriyel kullanımları dışında şifa verici bitki olarak tüketilir. Yemeklere altın sarısı renk katan safran güçlü bir antioksidandır.
SAFRANIN FAYDALARI
ANTİ KANSER ÖZELLİĞİ VARDIR
Safran karotenoidlerden zengindir. İki ana karotenoidi krosin ve krosetindir, besinlere zengin sarı bir renk vermektedir. Araştırmalar anti kanser özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Çalışmalarda safranın prostat ve meme kanserine karşı anti proliferatif (çoğalmayı önleyici) etkisi olduğu saptanmıştır. Ayrıca lösemi hücrelerinin büyümesini baskıladığı ve akciğer kanserine karşı pro apoptotik (programlanmış hücre ölümünü uyaran) etkisi olduğu bulunmuştur.
İŞTAHI DÜZENLER
Kilo vermeye çalışanlar safran özünü deneyebilir. Besin isteklerini moleküler düzeyde ortadan kaldırdığı gözlenmiştir. Plasebo kontrollü çift kör bir çalışmada safran özü alan kadınlarda atıştırma ataklarının sayısı %55 oranında azaldığı saptanmıştır. Buna ek olarak 8 hafta boyunca ortalama 1 kg kayıp sağladığı gözlenmiştir. Safran beynin serotonerjik sistemini hedefleyerek atıştırma arzusunu ortadan kaldırmaktadır. Bu sistem iştah, ruh hali ve hatta şeker isteğini etkilemektedir.
ANTİ DEPRESAN ETKİSİ VARDIR
Geleneksel Pers tıbbında safran anti depresan olarak kullanılmaktaydı. Güncel çalışmalar safranın ruh halini iyileştirmeye faydası olduğunu onaylamaktadır. 6 haftalık bir çalışmada hastalar günlük 30 mg safran özü almışlardır. Araştırmacılar depresyon belirtilerinin önemli ölçüde azaldığını saptamış, hafif ve orta seviyede depresyon durumları için tavsiye edilebilecek bir tedavi olduğunu öne sürmüştür. Safranın hafif ve orta dereceli depresyonda genel olarak kullanılan depresyon ilacı ile eşit etkili olduğu gösterilmiş ve ortaya çıkan cinsel yan etkileri de hafiflettiği saptanmıştır.
HAFIZA FONKSİYONLARINI ARTTIRIR
Hayvan çalışmaları safranın demans ve hafıza kaybına karşı güçlü bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Safran özü verilen yaşlı farelerde öğrenme kapasitesi ve hafızada iyileşmeler gözlenmiştir. Buna ek olarak yetişkin farelerde safran asetilkolini yıkan asetilkolintransferaz enzimini engellemektedir. Bilişsel faydaları Alzheimer hastalarında görülmüştür. Yapılan klinik bir çalışmada hafif ve orta dereceli Alzheimer hastalarında geleneksel olarak kullanılan Alzheimer ilacı kadar yararlı olduğu gösterilmiştir.
AŞIRI SAFRANIN YAN ETKİ VE ZARARLARI
- ağız kuruluğu,
- anksiyete,
- baş dönmesi,
- uyuşukluk,
- bulantı,
- iştah değişikliği
- baş ağrısı olabilir.
Ağız yoluyla yüksek miktarlarda alındığında;
- zehirlenmeye,
- cilt, göz, mukoza zarlarında sararmalara,
- kusma,
- baş dönmesi,
- kanlı ishal,
- burun, dudaklar ve göz kapaklarında kanama ve uyuşmaya neden olmaktadır.
Çoğu birey için 6 hafta kadar ağız yoluyla alındığında güvenlidir. Sağlıklı insanlarda safran tüketimi 1 çay kaşığını geçmemelidir. Bazı kişilerde alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir. 12-20 gram gibi dozlar ölüme neden olur.
Depresyon ve Alzheimer gibi rahatsızlıklarda günlük kullanım 30 mg’ı geçmemelidir.
Hamilelikte bebek üzerindeki olumsuz etkilerinden dolayı tüketilmesi önerilmez.
Not: Her bünye farklı olabilir, doktorunuza danışmadan yemeyiniz!
İLGİLİ İÇERİKLER
- Hangi hastalar hangi baharatı tüketmeli? Hamileler hangisini yememeli?
- Geçmişten günümüze gelen sağlıklı besinler
- Kış akşamlarının baharatlı çayı: Chai Tea Latte
