Genlerinizin şifresini çözerek bedeninizde ortaya çıkabilecek hastalıkları engelleyebilir, yaşlanmayı geciktirebilir ve ömrünüzü uzatabilirsiniz.
Aynı diyet herkeste aynı sonucu vermiyor, aynı ilaç herkesin baş ağrısını aynı şekilde geçirmiyor, aynı spor birini zımba gibi yaparken diğerini perişan ediyor. Bir mineral bol alındığında sizin sağlığınızı tavan yaptırırken arkadaşınızda kanser riskini yükseltiyor. Dünya çapında yapılan araştırmalar, tıbbi uygulamaların üç kişiden birinde iyi sonuç verirken, diğerini daha kötüye götürdüğünü, bir diğerini ise etkilemediğini gösteriyor. Sizin cildiniz kırışırken arkadaşınızınki hiç değişmiyor. Neden? Çünkü hepimiz biriciğiz ve bunu farkı genlerimiz yaratıyor. Genetik analiz konusunda birçok başarıya imza atan, geliştirdiği Gentest uygulaması ile Kasım 2014’te Hollanda’da ‘Innovation Attachee Network’ten inovasyon ödülü alan Dr. Serdar Savaş’a genlerimizin şifresini nasıl çözeceğimizi sorduk.
“Amcam 90 yaşına kadar sigara içti kanser olmadı”nın açıklaması bu mu?
Evet aynen öyle. Tamamen amca ile ilgili… Akciğer kanseri ile sigara arasındaki ilişkiyi biliyoruz. Sigarayı içtik, toksini vücudumuza aldık. Yağda eriyen bu toksin hücreye girip DNA’yı kırıyor. Eğer kırdığı yer hücrenin çoğalması ile ilgili bir bölümdeyse hücre kontrolsüz bir şekilde çoğalıyor ve kanser ortaya çıkıyor. Vücut bu toksinle mücadele etmek için glutatyon adlı bir madde üretiyor ve bunu toksine bağlıyor. O zaman bu toksin suda erir hale geliyor ve idrarla, terle atılıyor. Yani detoks… Tabii üç-beş günde yapılan değil, her gün yapılan gerçek bir detokstan bahsediyoruz. Şimdi toksini glutatyona bağlayıp suyla vücuttan atma konusunda insanlar üçe ayrılıyor. Siz annenizden ve babanızdan bağlayıcı genlerin iyisini almışsınız diyelim. Arkadaşınız anneden iyi, babadan kötüyü almış. Ben de hem annemden hem babamdan kötüyü almışım. Yani en zayıf detoksu ben yapıyorum. Üçümüz de bugün sigara içmeye başlasak ve siz benden daha fazla bile içseniz önce ben akciğer kanseri olurum. İşte bu nedenle birçok insan sigara içiyor ama bazıları kanser oluyor. “Benim amcam 90 yaşına kadar günde bir paket içti, bir şey olmadı” demek sigaranın kanser yaptığı gerçeğini değiştirmiyor. Eğer ben bu negatif özelliğimi bilirsem ve sigara içmeyip glutatyondan zengin beslenirsem kanser olmam.
Dış faktörler, çevresel koşullar kapsamına neler giriyor?
Beslenme, egzersiz, radyasyon, çevre kirliliği, kimyasallar, güneş, stres, depresyon, uyku durumu, çalışma saatleri ve ortamı… En önemlisi beslenme… İki kişi aynı şeyleri yiyor ancak birinin kolesterolü fırlıyor çünkü onun bir geninde farklılık var. Hangi yağı yiyeyim diye soranlara yanıt: Herkes kendi yapısına göre yağ yemelidir. Herkes zeytinyağı ya da herkes tereyağı yiyebilir diyemeyiz. Kimi insan için Omega-6 içeren ayçiçek yağı ve mısırözü yağı kalp krizi riskini artırır ama biz yıllarca bunları sağlıklı diye tükettik. Vücudunda serbest radikallerle mücadele edemeyen bir insanın yemesi gereken meyveler ve sebzeler diğerlerinden farklıdır. Toksinleri atamayan insanın yemesi gereken sebzeler diğerlerinden farklıdır. Bir insanın beslenmesinde karbonhidrat olmalı mı ve yüzde ne kadar olmalı bilgisi de kişinin genetik yapısına göre değişir.
Neden bazı insanlar az yedikleri halde şişmanlıyor, diğeri çok yediği halde incecik kalıyor?
G protein beta 3 alt birimine bakınca o kişinin yiyince kilo alıp almayacağı, başka bir değere bakınca egzersiz yapınca kilo verip veremeyeceğini görürsünüz. Ne kadar koşarsa koşsun kilo veremeyen insanlar var. İnsanlara aynı tip diyet ve egzersizle kilo verdiremezsiniz ve verdirseniz de sağlıklı olmaz.
Su içsem yarıyor diyenler haklı mı?
Önce sadece su mu içiyor, ona bakıyoruz. Gerçekten sadece su içiyorsa genlerini ortaya çıkartıyoruz. Geni değiştiremeyeceğimize göre yaşam tarzını değiştiriyoruz. Bunu da çok küçük değişikliklerle kolaylıkla yapıyoruz.
Egzersizi hangi faktörler etkiliyor?
Yüzme çok iyi spordur ama osteoporoza yatkınlığınız varsa sırf yüzme yaptığınız için ilerleyen yıllarda kemikleriniz kırılmaya başlar. Osteoporozda yerçekimine karşı spor yapmanız gerekiyor ki kemiklerde kalsiyum toplansın. Spor salonuna gidersiniz, bisikletin üstünde yarım saat canınız çıkar ama serbest radikal yükünüz fazla ve beslenmede lif düzeyiniz düşükse kanser olma riskiniz yükselir. Hastalıklardan korunma çerçevesinde bir kişinin nabzının kaç atması ve kaç dakika o nabızda kalması gerektiği de kişiye göre değişiyor.
