Öksürük nedir, öksürük çeşitleri nelerdir? Peki, doktora ne zaman gidilmeli? Öksürükle ilgili merak edilenleri Formsante arşivinden (2011) derledik:
Normal şartlarda sağlıklı bir refleks olan öksürük, yaşam kalitenizi bozmaya başladıysa ve dört haftadan uzun sürdüyse bir uzmana görünmenizin zamanı gelmiş demektir.
Havaların soğuması ile birlikte çeşitli yöntemlerle ısıtılan ve dolayısıyla kuruyan mekanlar, kalabalık ve kapalı ortamlarda geçirilen uzun saatler hastalıklarla beraber öksürüğü de artırıyor. Vücudun bir mikrop, yabancı madde, sigara dumanı, kötü hava gibi rahatsız edici uyaranlara verdiği sağlıklı bir refleks olan öksürük, haftalarca sürdüğünde ise çeşitli hastalıkların belirtisi olabiliyor.
ÖKSÜRÜK NEDİR?
Bayındır İçerenköy Hastanesi’nden Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Ethem Şahin, “Bir uyaranla karşılaşıldığında karın kasları ile birlikte özellikle ses teli dediğimiz bölge kasılır, içeride basınç artar ve ardından ses telleri açılarak içerideki hava dışarı atılır. Öksürük olarak adlandırılan bu refleks istenen bir durumdur.
Akciğerinde sıvı biriken ya da balgamı olan hastanın öksürmesini isteriz ancak öksürük yaşam kalitesini etkileyecek boyuttaysa ve dört haftadır sürüyorsa mutlaka doktor muayenesi gerektiriyor demektir” diyor.
ÖKSÜRÜK ÇEŞİTLERİ NELER?
“Kaç tür öksürük vardır?” sorusunu “Öksürüğü genel olarak kuru ve balgamlı olarak ikiye ayırabiliriz” diyen Op. Dr. Ethem Şahin, “Kuru öksürükler daha çok gırtlak bölgesindeki virüslerden, alerjiden kaynaklanıyor ya da pasif sigara içicilerinde ve reflü hastalarında görülebiliyor. Balgamlı öksürüğe ise akciğer enfeksiyonlarında, sigara içenlerde, KOAH’lı hastalarda ya da kanser vakalarında rastlanıyor” diyor.
ÖKSÜRÜK HANGİ HASTALIKLARIN BELİRTİSİ OLABİLİR?
Op. Dr. Şahin, öksürüğün hangi hastalıkların belirtisi olabileceğini ise şöyle açıklıyor:
“Üst solunum yolu hastalıklarından sinüzit bir öksürük sebebidir. Özellikle geniz akıntısına bağlı, boğazda gıcıklanma yapan ve burun tıkanıklığı ile birlikte olan hafif balgamlı öksürük sinüzite işaret ediyor. Viral faranjitler ise kesik kesik ve kuru öksürük yapıyor, yol yürümek ve konuşmak bu tür öksürüğü artırıyor. Alerjik rinite bağlı olarak ortaya çıkan sürekli geniz akıntısı da kuru öksürüğe neden oluyor. Aşağı doğru indikçe gırtlak bölgesinde larenjit denilen gırtlak iltihabı yine kuru öksürük sebebi oluyor ve hastada beraberinde ses kısıklığı da görülüyor.” Nefes borusu iltihabının da kuru öksürük nedeni olduğunu belirten Op. Dr. Ethem Şahin, bu öksürüğün grip sonrası bir aya yakın sürdüğünü, özellikle alerjik altyapısı olanlarda sürenin daha da uzayabileceğini belirtiyor.
Doğru tedavi edilmeyen alerjik rinit akciğere inerse enfeksiyona veya astıma, dolayısıyla da diğer akciğer enfeksiyonları gibi ciddi öksürüğe neden oluyor. Öksürüğün sebebi bunlardan biri değilse akciğer tümöründen de şüphelenmek gerekiyor. Alerjik hastalarda gece öksürüğünün tipik olduğunu belirten Op. Dr. Ethem Şahin, “Öksürük şikayeti ile gelen hastalarda alerji ihtimaline karşı aile hikayesini sorgulamak önem taşıyor. Ayrıca hastanın iklim değişikliği, iş ya da ofis değişikliği yaşayıp yaşamadığı da sorulmalı çünkü alerjik altyapısı olan hastalar ortam değişikliklerine öksürük ile yanıt verebiliyor. Alerji tedavi edildiğinde öksürük de geriliyor” diyor. Devamı diğer sayfada
Yutulan yabancı cisim öksürük nedeni olabiliyor!
Genç ve özellikle çocuk hastalarda bir ayı geçen öksürüğün sebebi bulunamıyorsa mutlaka tomografi çekilmesini öneren Op. Dr. Ethem Şahin, “Böyle vakalarda öksürüğe yabancı cisim neden olabiliyor. Çocuk gülerken ya da ağlarken ağzındaki cismi yutuyor ve bu cisim akciğere kaçarak öksürüğe neden olabiliyor. Bu hastaların bir kısmı uzun dönem amfizem veya astım diye tedavi edilebiliyor. Akciğer filminde cisim gözden kaçabiliyor. Özellikle çocuklarda 4-6 haftadan uzun süren öksürük varsa akciğer tomografisi çektirmekte fayda var” diyor.
Doktora ne zaman gitmeli?
Eğer hiçbir sebebe bağlı olmadığını düşündüğünüz bir öksürüğünüz varsa ve iki haftadan fazla sürdüyse, grip sonrası öksürüğünüz 4 haftadan fazla devam ettiyse doktora başvurmanız öneriliyor. Eğer sigara içiyorsanız şikayetinizin sadece sigaraya bağlı olduğunu düşünmeden önce şu soruların yanıtlarını aramanız tavsiye ediliyor: “Öksürüğüm karakter değiştirdi mi? Gün içinde öksürdüğüm saatler değişti mi? Balgamda kan var mı? Kilo kaybediyor muyum? Öksürüğüm 2-3 haftadan fazla mı sürdü?”
Bol sıvı ile tedavi mümkün mü?
Öksürüğün tedavisi altta yatan nedene bağlı olarak yapılmakla birlikte sizin de günlük yaşantınızda alabileceğiniz bazı önlemler bulunuyor. Asitli olmamak kaydıyla bol sıvı almak ve bulunduğunuz ortamı nemli tutmak hava yolunu nemlendirerek öksürüğü azaltıyor. Öksüren kişilerin klimalı veya kaloriferli kuru ortamlardan uzak durmaları veya bulundukları ortamı nemlendirmeleri öneriliyor. Boğaz kaynaklı öksürüklerde pastiller de fayda sağlıyor. Ancak öksürüğünüz bu önlemlere rağmen geçmiyorsa mutlaka bir uzmana başvurmanız gerekiyor.
Sessiz reflü öksürtüyor!
Eğer öksürüğünüz gece artıyorsa, gıcık ve takılma hissi ile sürekli boğazınızı temizleme ihtiyacı duyuyorsanız ve sesiniz kısılıyorsa sessiz reflü olarak bilinen larengofarengeal reflüden şüphelenebilirsiniz. Op. Dr. Ethem Şahin, “Bu tür öksürüğü olan hastalar birden fazla doktora giderek tanı almaya çalışıyorlar. Oysa bu belirtiler çok önemli. Hastayı dinleyerek ön tanı ile hareket ederiz ve çoğunlukla basit bir mide koruyucu ilaç ve diyetle iki-üç haftalık tedavinin sonucunda hastanın öksürüğü geriler. Bu hastalarda geç saatte yemek yememek, ekşi ve asitli yiyecekler tüketmemek ve yüksek yastıkta yatmak dahi öksürüğü azaltabilir” diyor. Eğer şikayetler azalmazsa hasta, bir gastroenteroloji uzmanına yönlendiriliyor.
Şurup kullanırken nelere dikkat etmeli?
Op. Dr. Ethem Şahin, bilinçsiz öksürük şurubu kullanımının her yaşta ancak özellikle çocuklarda ciddi kalp rahatsızlıklarına yol açabildiğini belirterek şunları söylüyor: “Özellikle kuru öksürüklerde kullanılan öksürük şuruplarını doktor tavsiyesi olmadan kullanmamak gerekiyor. Öte yandan öksürük belli durumlarda refleks olduğu için şurup kullanarak bu ihtiyacı bastırmamak önem taşıyor.”
Kalp ve öksürük ilişkisi var mı?
Ciddi kalp yetmezliği olan hastalarda akciğer de zaman içinde etkilendiği için eforla birlikte hafif kuru öksürük olabiliyor. Bunun yanı sıra kalp büyümesi de öksürük siniri denilen bölgede basıya neden oluyor ve kuru öksürük ortaya çıkıyor. Bir hastada öksürüğün nedeni bulunamıyorsa bir kardiyoloji muayenesi öneriliyor.
Yaprak Çetinkaya
Formsante Dergisi Aralık 2011 Sayısı
