Sağlıklı bir yaşam için spor olmazsa olmaz. Bunu doğru şekilde yapmanın yolu spor sonrası toparlanma sürecini iyi yönetmekten geçiyor. Toparlanma süreci iyi yönetilmediğinde yaralanma riski ve performans kaybı gibi sorunlar görülebiliyor.
Formsante Şubat-Mart 2025 sayısından
Yazı: Selen Tanyeri
Spor sonrası kasların iyileşme sürecini hızlandırmak ve sakatlık riskini en aza indirmek için fizyoterapinin gücünü keşfedin. Lifeon Concept’ten Spor Fizyoterapisti ve marka direktörü Paye Seda Gökçeli ile spor sonrası neler yapmamız gerektiği hakkında konuştuk…
Spor sonrası toparlanma süreci neden bu kadar önemlidir? Bu süreyi doğru bir şekilde geçiremeyen sporcu için riskler nelerdir?
Spor sonrası toparlanma süreci, vücudun yoğun bir aktiviteden sonra kendini yenilemesi, sporcunun performansını sürdürebilmesi ve yaralanma riskinin azaltılması için kritik öneme sahiptir. Bu dönemde kaslar tamir edilir, enerji depoları doldurulur ve hormon dengesi sağlanır. Kendi antrenmanlarım sonrasında da bu süreci doğru yönetme kısmını oldukça önemserim. Toparlanma süreci doğru yönetilmezse, sporcu aşırı yorgunluk, kas ağrıları, yaralanma riski ve performans kaybı gibi sorunlarla karşılaşabilir. Uzun vadede bu durum kronik yaralanmalara ve antrenman hedeflerinden uzaklaşmaya yol açabilir.
Spor sonrası vücudu dinlendirmek için en etkili yöntemler hangileridir? Tercih ettiğiniz yöntemler arasında farklar neler?
Spor sonrası en etkili toparlanma yöntemleri arasında yeterli uyku ve beslenme, aktif dinlenme ve aktif toparlanma uygulamaları, sıcak-soğuk uygulamalar, perküsif masaj, kompresyon uygulamaları ve recovery seansları yer alıyor. Çalıştığım sporcularda antrenman türü ve yüklenme süresine göre toparlanma sürecini planlıyorum. Yoğun kuvvet çalışması ya da dayanıklılık gerektiren antrenmanlar sonrası kas içi doku dolaşımını toparlamak için aktif toparlanma (hafif tempolu yürüyüş, hafif yüzme), soğuk uygulamalar ve perküsif uygulamaları tercih ederken, triatlon antrenmanı ya da ağır interval antrenmanlar sonrası aktif dinlenmeli bir toparlanma süreci ve kompresyon uygulamalarını tercih ediyorum. Ayrıca uyku kalitesinin arttırılması ve yeterli hidrasyonun sağlanması toparlanma sürecinin vazgeçilmez parçalarıdır. Bir fizyoterapist olarak, bu süreçlerin sadece profesyonel sporcular için değil, düzenli spor yapan herkes için etkili olduğunu söyleyebilirim.
Fizyoterapi, spor sakatlıklarının önlenmesinde nasıl bir rol oynar? Spor öncesinde hazırlık sürecinde de fizyoterapistler devreye girmeli mi?
Spor yaralanmalarının önlenmesinde fizyoterapinin çok büyük bir yeri var; koruyucu fizyoterapi yaklaşımlarını daha çok vurguluyoruz. Kendi deneyimlerimden de biliyorum ki, bir spora başlarken ya da profesyonel olarak hedeflerinizin de olduğu sezon başlangıçlarında bireysel biyomekanik değerlendirmeler yapmak, esneklik ve kuvvet parametrelerindeki eksikleri değerlendirmek yaralanmaları önlemede anahtar rol oynuyor. Spor öncesi hazırlıkta bir fizyoterapist ile çalışmak, vücudun antrenmana uygunluğunu ve eksiklerini belirlemek ve doğru bir planlamayla süreci yönetmek çok değerli. Sürdürülebilir hareket için bu süreçleri profesyonel sporcular kadar amatörler için de tavsiye ederim.
Profesyonel sporcular dışında, düzenli spor yapan bireyler de fizyoterapiste gitmeli mi? Ne sıklıkla fizyoterapist desteği gerekli olur?
Evet, düzenli hareket eden her bireyin fizyoterapistten destek alması gerektiğine inanıyorum. Spor yapan bireylerin yılda birkaç kez genel değerlendirme yaptırması, toparlanma ve recovery süreçlerinde destek alması eklem mobilitelerini korumalarında, özellikle antrenman sayı ve şiddetini artırmadan önce bu desteği alması çok faydalı oluyor. Kendi antrenmanlarımda düzenli recovery seanslarıyla hem toparlanma sürecimi hızlandırıyorum hem de yaralanma riskini en aza indiriyorum.
Spor sonrası toparlanmayı hızlandırmak için beslenme veya hidrasyonla ilgili önerileriniz var mı?
Spora yeni başlayan birinin mutlaka bu süreçte profesyonel bir destek alması gerektiğine inanıyorum. Antrenman sonrası doğru beslenme ve yeterli hidrasyon şarttır. Bizim ekibimizde bir spor diyetisyeni hocamız var ve toparlanma sürecini multidisipliner olarak ele alıyoruz. Kendi antrenmanlarımda karbonhidrat, protein mikro makro oranı dengeli bir beslenme tercih ediyorum; hidrasyon ise bir alışkanlık sporcularımın takibinde ve kendi rutinimde kaybettiğim sıvıyı hemen yerine koymak için bol sıvı tüketiyorum. Gerekiyorsa elektrolit içeren içeceklerden destek alıyorum.
Vücudu dinlemek ne demektir? Spor sonrası hangi ağrı veya semptomlar normal, hangileri için bir uzmana başvurmak gerekir?
Vücudu dinlemek, spor sırası ve sonrasında oluşan sinyalleri doğru yorumlamak anlamına geliyor. Hafif kas ağrıları ve yorgunluğu genel olarak normaldir ve toparlanma sürecinin bir parçasıdır. Ancak keskin ağrılar, şişlik, hareket kısıtlılığı veya iki-üç günden uzun bir rahatsızlık hissi varsa bu durum bir sorunun göstergesi olabilir. Böyle durumlarda antrenmana devam ettirmekte ısrarcı olmamak ve mutlaka bir uzman görüşü almak gerektiğini düşünüyorum.
Uzman Fizyoterapist Paye Seda Gökçeli: Hareketin gücünü yaşatan bir uzman
Hareketi hayatın merkezine koyan Fizyoterapist Paye Seda, mesleğini bir işten öte bir tutku olarak görüyor. Son 10 yıldır el cerrahisi alanında uzmanlaşarak, bireylerin ağrısız ve sürdürülebilir hareket kabiliyeti kazanmalarına yardımcı oluyor. Aynı zamanda, profesyonel sporcuların performanslarını artırmalarına ve yaralanma risklerini en aza indirmelerine yönelik çalışmalar yürütüyor. Lifeon Concept markası çatısı altında hareketin gücünü daha geniş kitlelere ulaştıran Paye Seda, kendi spor yolculuğunda da oldukça aktif. Çocuk yaşta başladığı yüzme kariyerini Yüzme İdman Yurdu’nda master yüzücü olarak sürdürüyor ve triatlon antrenmanlarına devam ediyor. Fiziksel iyileşme ile performans gelişimini bir arada deneyimlediği bu süreçte, danışanlarının hayallerine ulaşmalarına rehberlik ediyor. Yeni projeleri arasında kurumsal firmalarla iş birliği yaparak masa başı çalışanlara hareket ve spor danışmanlığı veriyor. Bu sayede, herkes için aktif ve sağlıklı bir yaşamın kapılarını aralıyor.
