Yüzyıllar öncesine dayanan Türk hamamı geleneği dünyayı sardı. Bugün Almanya’dan İtalya’ya, İngiltere’den Amerika’ya kadar pek çok ülkede çeşitli bakım ve masajların da yapıldığı Türk hamamları açılıyor. Rus ve Fin hamamlarını da tanıyan dünya yine de Türk hamamını tercih ediyor. Neden mi? İşte cevabı…
| Yeşim Nur Mantaş "Hamam sizin geleneğinizde, kültürünüzde var. Neden vazgeçtiniz?" Bundan birkaç yıl önce Milano'daki ilk Türk hamamı olan Gül Hamamı'nı açan Viviana Carfi'nin bu sözleri beni uzun uzun düşündürdü. Kendisine hemen net bir yanıt vermekte zorlandığımı itiraf etmeliyim. Bunun nedenini ben de çok düşünmüştüm çünkü. Bugün bütün dünyada hızla yayılan "spa" konseptinin, aslında en yalın haliyle bundan yüzyıllar önce Roma'dan Bizans'a oradan da Osmanlı'ya geçmiş klasik hamam bakımlarından bir farkı yoktu ki! Üstelik bu hamamı biz Türkler öyle sahiplenmiş, öyle ünlendirmiştik ki bugün dünyada "Türk hamamı"nı duymayan bilmeyen yok. Osmanlı'nın iz bıraktığı Balkanlar ve Kuzey Afrika coğrafyasında Türk hamamının namı almış yürümüştü. Hatta bundan birkaç yıl önce tanımış olduğum Macar bir gazeteci arkadaşım, Budapeşte'de "Türk hamamı" adlı bir edebiyat dergisi çıkardıklarını söylediğinde çok gülmüştüm. Ama onun bir açıklaması vardı: "Bizim oralarda o kadar çok Türk hamamı var ki. Bizim hayatımızda çok önemli bir yeri var bu hamamların. Birer simge. Onlar olmadan Budapeşte'yi düşünmek mümkün değil. O yüzden derginin adını Türk hamamı koyduk. Hamam İstanbul için de simgesel bir şey değil mi? Hamama gitmez misin sen?" Hamama hayatım boyunca hiç gitmediğimi, nasıl bir yer olduğunu bile bilmediğimi duyunca genç adam inanmamış, bir tuhaf bakmıştı yüzüme. Sanıyorum bu konuda bilgi vermek istemediğimi filan düşünmüştü. Tuhaf şey, yıllar sonra hamam beni Milano'da yine buldu! TÜRK HAMAMI NASIL DOĞDU? Hamamda misafir ağırlamak adettendir…
Hamam geleneği Romalılar'a kadar uzanan bir gelenek. Anadolu'ya gelen Türkler beraberlerinde getirdikleri banyo geleneğini Roma ve Bizans geleneğiyle birleştirdi. İslamiyetin emrettiği temizlik ve hijyen kuralları da buna eklenince suyun kullanımı ve yeni bir konsept ortaya çıktı: Türk banyosu. İlk başta farklı bir banyo türü olarak çıkan Türk banyosu daha sonra kurumsallık kazandı ve kendi geleneğini oluşturdu. Türk banyosunun yapıldığı yıkanılan yer anlamına gelen hamam kelimesi eklenince Türk banyosu adı Türk hamamı olarak isim değiştirdi. Kamusal alandaki ilk genel hamam 1584'de III. Murat'ın annesi Nurbanu Sultan'ın Mimar Sinan'a yaptırdığı Çemberlitaş hamamı oldu. Kısa zamanda hamamların sayısı arttı. 16. yüzyılın sonunda sadece İstanbul'daki hamam sayısı 300'ü genel, 4 bin 536 özel olmak üzere beş bine yaklaşıyordu… |
