Yemek seçen çocuğunuza sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırmak, dünyanın en zor işlerinden biri gibi görünebilir. Ama korkmayın ve kararlı olun. Unutmayın, azminizin elinden hiçbir şey kaçamayacak…
Beslenme konusunda ailelerin karşılaştığı en ciddi problem çocuklarının yemek seçmesi oluyor. Eğer çocuğunuz yemek seçiyorsa, ona sağlıklı ve dengeli bir beslenme alışkanlığı kazandırmak oldukça güçleşiyor. Çocukların yemek seçmesini engellemek ve seçtiği besinleri yemesi için neler yapılabileceğini Avusturya Sen Jorj Hastanesi’nden Diyetisyen Sema Mamak şöyle anlatıyor: “Çocukluk, insan hayatında diğer tüm alışkanlıklar gibi beslenme alışkanlığının da kazanıldığı en önemli dönem. Bunu şekillendiren etmenlerin başında ebeveynlerinin sahip olduğu yaşam biçimi, genetik özellikler ve çocuğun zaman geçirdiği sosyal çevre geliyor. Bu dönem ayrıca çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesi ile fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı gelişmesinde önemli rol oynuyor. Öte yandan çocuklar, beslenme alışkanlıklarını dengeli ve sağlıklı beslenmeye yönelik isteklerle düzenleyemiyor. Özellikle tatlı, şekerleme, cips, çikolata yani genel olarak abur cubur olarak adlandırılan gıdalara yönelik isteklerde bulunuyorlar. Çocuğun beslenme alışkanlığını düzenleyecek ve yerleştirecek olan en önemli etkense yine ebeveyn oluyor.” Peki çocuk, beslenmesiyle ilgili kararları vermeye ne zaman başlıyor? 24 ay-5 yaş dönemi arasında tercihleri gelişiyor ve bunu ebeveynine ya da bakıcısına belli etmeye başlıyor. Bu dönem fiziksel gelişmede de kendi başına giyinme, çatal kaşık kullanma, daha hareketli olma adına en aktif süreç oluyor. Çocuk, bu süreci çoğunlukla evde geçiriyorsa anne baba, kardeş; okul, yuva ya da kreş gibi ebeveynin kontrolü olmayan bir yerde geçiriyorsa arkadaşlarının alışkanlıklarını benimsiyor ve beslenme anlamında gördüğü her detayı sahipleniyor. Böylece besinlere karşı yönelimi, tercihi ya da reddetmesi şekillenmeye başlıyor.
Ona yediklerini sevdirmek sizin elinizde
Bebeklik döneminde beslenmesine özen gösterilmeyen çocuklar yemek seçme açısından riskli grupta yer alıyor. Diyetisyen Mamak, özellikle emzirme döneminde anneden uzak kalarak geçirilmiş bir bebekliğin, yeterince anne sütü tüketmemenin ya da çok tüketmenin beslenme alışkanlığının bozulmasında ilk basamak olduğunu belirtiyor: “Emzirme döneminden sonra ek gıda almaya başlayan bebeğin karışım halinde, mamasına eklenen besinlerin tadını ayrı ayrı alamayacak şekilde beslenmesi ileriki dönemde olumsuz sonuçlar doğuruyor.” Sıkça karşılaşılan bir durum da annenin elinde kaşıkla çocuğun peşinde dolaşması oluyor. Oysa yemek yedirme konusundaki ısrar ve baskılar çocuğu yemekten soğutuyor. Onların bu dönemde yemek yemekten daha önemli gördüğü bazı aktiviteler olabiliyor. Dış dünyayı keşfetmek, sosyal ilişkiler kurmak, kendi özgürlüğünü geliştirmek, istediklerini yaptırmaya çalışmak, çevresinde gördüğü davranış ve tutumları taklit etmek, oyun oynamak, çevreyi ve bilmediği şeyleri öğrenmek, arkadaşlarıyla yarışmak gibi…
Eğer çocuğunuz yemek istemezse, tabağı önünden almak ve sonraki öğüne kadar hiçbir şey vermemek yemek seçmesini engellemede önemli rol oynuyor. Ancak bu tip bir durumda anne-babanın çocuğa aç kalacak endişesiyle severek tükettiği başka bir besini de vermemesi gerekiyor.
Karşınızdakinin birey olduğunu unutmayın!
Kimi sağlık sorunları, kimi oyun oynamak isteği, kimiyse damak tadına uymadığı için yemek seçiyor. Bazen de anemi, sindirim sistemi parazitleri ya da yoğun acı, ekşi gıdalar buna neden oluyor. Ancak ebeveynler için kabullenmesi zor olan bu durum çocuğun sağlığı, gelişimi ve kişiliğinin şekillenmesinde önemli bir yer tutuyor. Çocuğun yemek seçmesini engellemek ve bu sorunu ortadan kaldırmak için birtakım çözümler bulmak gerekiyor. Ama sorunun temelinde cevaplanması gereken bazı sorular var. Örneğin, yemek yemek tamamen çocuğun isteğine mi bırakılmalı yoksa ona hiç söz hakkı vermeden anne babanın kontrolünde mi olmalı? Diyetisyen Sema Mamak bu noktada, çocuğun artık kendi başına bir birey olduğunun ve yemek yemenin kendi kontrolü altında olmasını istediği gerçeğinin unutulmaması gerektiğini vurguluyor. Bu nedenle masada çocuğa ait bir tabak, çatal ve kaşık bulundurmak, sofra başında çocuk sandalyesinde ya da rahat hareket edebileceği şekilde oturmasını sağlamak önem taşıyor.
NE YAPMALI?
● Emzirme döneminde çocuğun her bir besinin tadına hakim olması sağlanmalı.
● Çocuk, tadını beğenmediği besini yemesi için zorlanmamalı.
● Alışveriş yaparken reddettiği besinle ilgili reyona gelindiğinde ondan fikir alınmalı ve alışveriş oyun haline getirilmeli.
● Özellikle reddettiği sebze ya da meyve varsa, 1-2 tanesini kendisinin sepete koymasına izin verilmeli.
● Süt ve yoğurt grubu besinleri tüketmek istemezse süslü renkli bir bardakla servis edip, seveceği sütlü tatlılar hazırlanmalı.
● Yemek sunumunda renkli kaşıklar, pipetler kullanılmalı.
● Tavuk, kırmızı et ya da balığı büyük parçalar halinde tüketmek istemezse, kıyma halinde sevdiği başka bir besine ekleyerek yedirilmeli.
● Et kıyma haline getirip şekilli köfteler yapılmalı, makarna gibi sevdiği bir besin varsa makarna etin yanında süslemek için kullanılmalı ve bu sayede yedirilmeli.
● Sebze grubu besinleri yemeyi reddederse evde sıklıkla sebze yemeği pişirilmeli, ailece sofrada sebze yemeği yenmeli.
● Çiğ sebzeler şekil verilerek sevdiği çizgi film karakterlerine benzetilerek dilimlenmeli, küçük parçalar halinde, çubuk ya da halka şeklinde servis edilmeli.
● Sebze yemeyi reddetmesi halinde çorba ya da makarnaya garnitür olarak eklenmeli.
● Meyve salatası yaparak tüm meyveler tattırılmalı.
● Yemediği bir besini tüketmesi karşılığında sevdiği başka bir besin ödül olarak gösterilmemeli.
● Yemeyi reddettiği besinlerin faydaları, anlayacağı şekilde anlatılmalı.
Formsante Dergisi Ekim 2012 Sayısı, Bebek Eki
