Bu çalışma bizim için ne ifade ediyor?
İnsan genom dizininin aydınlanması beslenme biliminde de önemli bir dönüm noktası oldu. Genlerin karakterimizi belirlemenin yanında hastalıklara yatkınlıktaki mekanizması daha netlik kazanmış oldu diyebilirim. Son 15 yıl içinde hem beslenme hem de genetik bilimi alanındaki gelişmeler aynı diyeti uyguladıkları halde farklı yanıtların oluşmasının bireyler arasındaki farklılıklara yani genetik çeşitliliğe bağlı olduğunu gösterdi. Kilo verme hızı, kolesterol ve tansiyona yanıtta “gen dizilimindeki farklılıklar” diyetin içeriğinden etkilendiği nutrigenetik bilimi bulguları ile daha da net bir bilgi haline geldi. Her bireyin beslenme önerilerine yanıtının farklı olduğu bilgisi böylece daha da gerçekçi bir veri olan genetik şifrelerin çözülmesi ile anlaşılır hale geldi. Ve 2003 yılından bu yana beslenme ve genler arasındaki ilişkiler incelendiğinde; belirli bir miktar yiyecekle besin bileşenlerinin alımı bazı bireyler için yarar sağlarken gerçekten de diğer kişiler için obezite başta olmak üzere birçok kronik hastalıkların gelişmesinde risk faktörü olarak karşımıza çıkabiliyor.
Kilo sorunu ile genetik yapı arasındaki orantı nasıl?
Genler obezite, kanser, diyabet ve kalp gibi tedavisi zor olan, hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyen ve ölümle sonlanan hastalıklar için önce silahı dolduruyor, sonrasında çevresel faktörler tetiği çekiyor. Genlerin kilolu olma durumuna iki şekilde etki ettiğini açık ve net bir şekilde söyleyebiliriz. İlk olarak obezitenin ailesel olduğu yıllardır bilinen bir gerçek. Obezitenin oluşumunda genetik faktörler yaklaşık yüzde 40 etkili rol oynuyor. Önemli araştırmalar obez kişilerin çocuklarında obezite görülme riskinin obez olmayanlara göre iki-üç kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Hem anne hem baba obez ise çocuğun erişkin döneminde obez olma ihtimali yüzde 80. Eğer ne annede ne de babada obezite varsa çocuğun sadece beslenme fazlalığı ve aktivitesiz bir yaşam sürerse obeziteye yakalanma riski ancak yüzde 10.
İkincisi ise bugün bahsettiğimiz konu; yani yakın bir zamana kadar yemek yediğimizde alınan besinlerin sadece hücrelere kalori sağlamak olmadığı, bazı genleri aktif hale geçiren proteinlere bağlanarak zeminde yatan hastalığın açığa çıkmasını sağlayan bir mekanizma olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Çünkü gen dizilimimizdeki ufak farklılıklar bizlerin karbonhidrat ve yağ gibi bazı besin öğelerine gereksiniminin ne kadar olacağına dair bilgileri barındıran şifre ile obez olma/olmama durumunu etkiliyor. Örneğin genetik faktörlerin etkisi olsa da bir ailenin tüm fertlerinde obezite aynı oranda görülmüyor çünkü genler konusunda farklılıklar bulunuyor. İşte bu nedenle de bir ailenin tüm fertlerine aynı beslenme önerisini vermemek gerekiyor.
Genetiğe uygun beslenme, kilo verme ve kiloyu koruma üzerinde diğer diyet programlarına göre nasıl bir etki yaratıyor?
Bu oldukça kritik ve önemli bir soru, çünkü ilgili genlerin kişisel olarak nasıl bir etki-tepki yarattığını iyi anladığımızda yaşam koşullarımızı maksimum düzeyde koruyan sağlıklı bir beslenme modelini hayata geçirme şansımız artıyor. Yemek yemek hepimizin çevre ile başlıca etkileşimlerinden birisi. Yediğimiz her yiyeceğin veya bağırsaklarımızdan emilen her besinin yarar ve zararları bulunuyor. Beslenme durumumuzun bizim obeziteye karşı koruyucu veya kilo almayı tetikleyen en önemli unsurumuz olduğu da düşünüldüğünde bu risk ve yarar kısmını çok iyi anlamamız için genetik profilimiz hakkında bilgi sahibi olmamız gerekiyor. Çünkü bazı besin öğelerinin az alımı bizi kalitesiz, sağlıksız zayıflığa iterken bazı besin öğelerini aşırı almamız da obezitenin açığa çıkmasına neden oluyor. Bütün bunların büyük denetimini genlerimiz kontrol ediyor. Bu noktadan hareketle obezitede kilo kontrolü için genetik profilinize göre besin öğeleri açısından bir alım aralığı yani yarar penceresinin mutlaka değerlendirilmesi hem kiloyu başarılı vermede hem de korumada daha net bilgilerle ilerlemeyi sağlıyor.
Genetik testler nasıl uygulanıyor?
Genetik test için ağız içi yanak bölgesinden ince uçlu özel fırça yardımı ile aşağı yukarı sürüntü yapılarak hassas dokunun fırçaya yapışması ile DNA ayrıştırılacak doku toplanıyor. Alınan doku fırçadan uygun laboratuvar koşullarında DNA örneği ayrıştırılıp gen varyasyonlarının analizi sonucunda size özel kilo kontrol bilginiz açığa çıkıyor. Genetik testler yetkili laboratuvar koşullarında genetik test yapmaya yetkili uzman doktorlar tarafından yapılabiliyor. Bu konuda ülkemizde henüz genetik testin yapıldığı bir merkez bulunmuyor ve bazı yetkili laboratuvarlar, örnekleri uluslararası yasal merkezlere gönderiyor ve sonuçlarına göre kişiye özel beslenme tedavileri yapabiliyor.
