Bahar ayları doğanın tomurcuk tomurcuk çiçeklenmesini sağlasa da bazılarının gözlerini yaşartıyor ya da hapşırıklara boğuyor. Aslında birkaç noktaya dikkat ettiğiniz takdirde bahar alerjilerini hafif atlatmanız mümkün.
Alerjisi olan kişiler için dikkatli olmaları gereken günler yaklaşıyor. Alerjik kişiler olarak değerlendirdiğimiz insanlarda bahar aylarıyla birlikte hapşırma, gözlerde ve burunda kaşıntı ile sulanma, nefes darlığı, hırıltılı solunum ve öksürük yakınmaları ortaya çıkıyor. Memorial Ankara Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Metin Özkan, alerjinin genetik olarak aileden gelen bir durum olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Alerjiler çoğunlukla normal insanlarda reaksiyona neden olmayan polenler, küfler, tozlar, hayvanlar, gıdalar ve ilaçlar gibi genellikle organik bazı etkenlere karşı ortaya çıkıyor. Erken yaşlarda daha çok gıda ve deri ile ilişkili olarak egzama ya da diğer ismiyle atopik dermatit ön plandayken, ilkokul yaşlarında solunum yolu alerjileri yani alerjik nezle (rinit), sinüzit ve astım-bronşit öne çıkıyor. Ancak alerjik hastalıklar çoğunlukla birbiri ile ilişkili oluyor.
Örneğin egzamalıların kabaca yüzde 70’i alerjik rinit ve astıma eğilimli oluyor, tabii ki bunun tersi de geçerli. Bahar aylarında olan saman nezlesi denilen polen alerjiklerin dörtte biri, yıl boyu devam eden alerjik nezlelilerin ise kabaca yarısı astıma eğilimli oluyor. Astımlıların ise neredeyse tamamına yakınında sürekli devam eden nezle ve sinüzit hali görülebiliyor.”
ALERJİK RİNİT NEDİR?
Alerjik rinit ya da diğer adı ile saman nezlesi; gribal enfeksiyondaki belirtilere benzer burun akıntısı, gözlerde kaşınma, hapşırık ve yüz bölgesinde basınç hissi ile karakterize bir hastalık. Prof. Dr. Metin Özkan, gribal enfeksiyondan farklı olarak alerjik rinitin nedeninin bir virüs veya mikrop olmadığını söylüyor. Alerjik rinit belirtilerine iç veya dış ortamda bulunan polenler, ev tozu akarları, köpek, kedi veya diğer kürklü hayvanların deri döküntüleri ya da salyaları neden oluyor.
ALERJİK RİNİT BELİRTİLERİ
- Burun akıntısı ve tıkanıklığı
- Gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve sulanma
- Hapşırık
- Öksürük
- Burunda kaşıntı, boğazda yanma ve karıncalanma
- Göz altlarında şişme ve mavimsi bir renk değişikliği
- Post nazal akıntı
- Yorgunluk
MEVSİMSEL FAKTÖRLER
Alerjik rinit belirtileri bazı mevsimlerde görülüyor veya artıyor. Bu dönemlerde şikayete neden olan alerjenler; bahar başlangıcında ağaç polenleri, bahar sonları ve yaz başlarında ise çim polenleri oluyor.
Ev tozu akarları ve ev hayvanlarının deri döküntülerinin neden olduğu belirtiler yıl boyu ortaya çıkabiliyor. Ev içi alerjenlerin neden olduğu belirtiler yeterli havalandırma yapılamadığı için kış aylarında artıyor. İç ve dış ortam mantar sporları ile küfün neden olduğu belirtiler yıl boyu devam edebildiği gibi, mevsimsel de olabiliyor. Belirtiler gribal enfeksiyonla karışabiliyor ancak gripte burun akıntısı ile birlikte genel vücut ağrıları, kırgınlık ve hafif ateş görülüyor. Alerjik rinit belirtileri alerjenle karşılaşır karşılaşmaz ortaya çıkıyor.
ALERJİK RİNİTİN NEDEN OLDUĞU PROBLEMLER
Yaşam kalitesinin azalması: İş ve okul başarısı ile üretkenliğin ciddi oranda azalmasına neden oluyor.
Uykusuzluk: Uykuya dalmada ve devam ettirmekte sıkıntı yaşanmasına, bu da sonuçta yorgunluğa ve bitkinliğe yol açıyor.
Astım belirtilerinin artması: Öksürük ve nefes alıp verirken dışarıdan duyulan ıslık benzeri sesin artmasına neden oluyor.
Sinüzit: Uzun süre devam eden burun tıkanıklığı sinüs enfeksiyonlarına yol açabiliyor.
Kulak enfeksiyonları: Özellikle çocuklarda orta kulak iltihabı rahatsızlığına neden olabiliyor.
ALERJİK RİNİT TANISI NASIL KONUYOR?
Prof. Dr. Metin Özkan, hastanın muayenesi ve şikayetlerinin ortaya çıkış şekli, zamanı ve süresiyle ilgili sorulara vereceği yanıtların tanıya yardımcı olduğunu söylüyor. Buna ek olarak birtakım tetkiklerden faydalanılıyor:
Deri testi: Sırt veya kolun iç kısmına en sık alerjiye neden olan maddelerden yapılmış sıvı test maddeleri deri çizilerek çok az miktarda sürülüyor. Kişi alerjikse derinin o bölgesi kabarıp kızarıyor.
Kan testleri: Alerjik yapınız varsa, kanda o alerjene karşı koruyucu antikor denilen maddeler oluşuyor. Kan örneğinden bu antikorlar (IgE) saptanabiliyor.
“ALERJİK RİNİT BELİRTİLERİ GRİBAL ENFEKSİYONLA KARIŞABİLİYOR ANCAK GRİPTE BURUN AKINTISI İLE BİRLİKTE GENEL VÜCUT AĞRILARI, KIRGINLIK VE HAFİF ATEŞ GÖRÜLÜYOR.”
ALERJİK RİNİT TEDAVİSİ
İlk yapılması gereken şey şikayetlere neden olan maddelerden uzak durmak. Bu yeterli olmuyor veya yeterince uzak kalamıyorsanız kullanabileceğiniz ilaçlar:
Antihistaminikler
• Ödem giderici tablet ve spreyler
• Lökotrien antagonistleri
• Kortizon hapları
İmmünoterapi: Alerjiye neden olan maddenin çok düşük dozlarda aşı şeklinde üç-beş yıl
süreyle yapılması. Böylece vücut bu maddeye karşı duyarsız hale getiriliyor. Sinüslerin steril tuzlu su ile yıkanması kolay ve ucuz bir yöntem.
ASTIM NEDİR?
Bu dönemde dikkat edilmesi gereken bir diğer hastalığın da astım olduğunu belirten Prof. Dr. Özkan, astım belirtilerinin kişiden kişiye değişkenlik gösterdiğini anlatıyor:
“Bazı hastalar sadece belli durumlarda (örneğin egzersizle) atak geçirirken, bazılarında hemen her zaman bu şikayetler görülüyor.”
Özellikle baharın gelişiyle birlikte polenlerin yoğun olduğu ortamlarda aşağıdaki şikayetler görülüyorsa alerjik astımınız olabiliyor.
ASTIMIN BELİRTİLERİ
• Nefes darlığı (alınan nefesin yetmemesi, hafif bir iş yapınca dahi nefes nefese kalma)
• Göğüste sıkışma veya ağrı (göğüs kafesi iki taraftan sıkıştırılıyormuş gibi hissetme)
• Nefes darlığı, öksürük ve nefes alıp verirken ıslık benzeri seslerin çıkması nedeni ile uyuyamama
• Özellikle nefes verirken ıslık benzeri seslerin duyulması
• Gribal enfeksiyon sonrasında uzun süren öksürük ve vizing
ASTIM TEDAVİSİ
Hava yolları bir bütündür. Üst solunum yollarının alerjik hastalığı olan alerjik rinitte ne tedbir alınıyorsa astımda da benzer tedbirlerin alınması gerekiyor. Yine ilk yapılması gereken şey şikayetlere neden olan maddelerden uzak durmak. Bu yeterli olmuyor veya yeterince uzak kalamıyorsanız kullanabileceğiniz ilaçlar:
Nefes açıcı sprey: Nefes darlığı çok fazla ve ani ortaya çıkmışsa nefes açıcı spreyden hemen iki-dört puf ağza sıkılmalı. Bu tür spreylerin içinde hava yollarını hızla genişleten ilaçlar bulunuyor. Astımı olan kişiler bu spreyi sürekli yanında taşımalı.
Kortizon içeren spreyler: Alerjik rinitte burna sıkılan kortizonlu spreyler gibi nefes
alma sırasında ağıza sıkılan spreyler de astım için kullanılıyor ve tedavinin en temel ilaçları. Kesinlikle bunda kortizon var deyip kullanmamazlık yapılmamalı. Bunların içindeki kortizon ağızdan alınan kortizon kadar yan etki yapmıyor.
Lökotrien antagonistleri: Kortizonlu spreylerle veya astım daha hafif derecede ise tek başına da kullanılabiliyor.
Kortizon hapları: Spreylerle kontrol altına alınamıyorsa, kısa süre için ağızdan kortizon
hapları da kullanılabiliyor.
İmmünoterapi: Alerjiye neden olan maddenin çok düşük dozlarda aşı şeklinde üç-beş yıl
süreyle yapılması. Böylece vücut bu maddeye karşı duyarsız hale getiriliyor.
ÖNLEMLER
Bahar aylarında tetiklenen astım ve diğer alerjik hastalıkların etkilerini azaltmak için alınması gereken önlemler:
- Yağmursuz, kuru havalarda rüzgar varsa dışarıya çıkılmamalı. Dışarı çıkmak için havadaki polenleri temizleyen yağmur sonrası dönem tercih edilmeli.
- Alerjenlerin havaya karışımına neden olan çim biçme, yabani ot temizleme gibi bahçe
işlerinden uzak durulmalı. - Dışarıda giyilen kıyafetler eve dönünce değiştirilmeli, duş alarak derideki ve
saçlardaki alerjenler de temizlenmeli. - Bahar döneminde çamaşırlar, havlu ve çarşaflar polenlerin yapışmasını engellemek
için dışarıda kurutulmamalı. - Dışarı çıkarken geniş kenarlı gözlükler kullanılmalı. Çok alerjik yapıya sahip kişiler ve astım hastaları alerji maskeleri de kullanabilir.
- Polen miktarının fazla olduğu dönemlerde şikayetler başlamadan alerji ilaçları alınmalı,
kapı ve pencereler kapalı tutulmalı. - Polen miktarının fazla olduğu günün ilk saatlerinde ise dış aktivitelerden uzak durulmalı.
- Evde ve arabada cam açmak yerine, bakımları düzenli olarak yapılan ve polen filtreli klimalar kullanılmalı.
- Yaşam alanlarının nem oranı düşük tutulmalı.
- Ev temizliği HEPA filtresi içeren vakumlu bir süpürge ile yapılmalı.