Sağlıklı bir yaşamın en önemli şartlarından biri de hastalıklara karşı önceden tedbir almak. Eğer siz de sağlığınızı önemsiyor ve geç olmadan hastalıklara karşı gardınızı almak istiyorsanız hayati önem taşıyan testleri es geçmemelisiniz.
1 CİNSEL SAĞLIK
TEST
Klamidya testi özellikle ileride oluşabilecek kısırlık sorunu için büyük önem taşıyor.
Neden?
Klamidya kadınların kısırlık riskini artırıyor. Cinsel yolla bulaşan klamidya bakterilerinin birçok çeşidi bulunuyor. Bu bakterilerin daha çok genç kızları etkileyeceği düşünülse de aslında uzun süreli birliktelikleri olan kadınlar da risk altında. Klamidya bakterilerinin yol açtığı enfeksiyonlar sonucu kadınlarda, kokusuz sarı renkli akıntı, adet dönemlerinin ortalarında kanama, cinsel ilişki sırasında ağrı gibi sorunlar ortaya çıkıyor. Ancak bu bakterilerin yüzde 90’ı hiç belirti vermeden vücutta ilerliyor. Bakteri kadınların tüplerinde yapışıklık ve tıkanıklık oluşturarak kısırlığa neden oluyor. Erken yaşta çok sayıda partner ile ilişkiye girmek ise bu virüsün başlıca nedeni. Korunmasız yapılan seks, cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklarda olduğu gibi, bu virüse de davetiye çıkarıyor. Bu bakteri, kısırlık dışında yumurta kanallarının çok tahribata uğramış olması nedeniyle dış gebelik tehlikesini de artırıyor. Kendisinde klamidya iltihabı bulunan hamile kadın doğum esnasında hastalığı bebeğine bulaştırabiliyor. Bebekte göz iltihabı ya da akciğer iltihaplanmasına neden olabiliyor ve bebeğin daha sonraki yaşamında astım hastalığına yakalanma tehlikesini de doğuruyor.
Nasıl uygulanıyor?
Bir kişiye klamidya bulaştığını anlamak için idrar tahlili yapılıyor. Eğer sonuçlar pozitif çıkarsa kadın hastaya ve eşine antibiyotik tedavisi uygulanıyor. Tedavi yaklaşık 15 gün sürüyor.
2 BAĞIRSAK SAĞLIĞI
TEST
Tarama testleri arasında dışkıda kan arama, flexible rektosigmoidoskopi ve kolonoskopi yer alıyor.
Neden?
Özellikle 50 yaş üzeri kadın ve erkeklerde çok sık görülen bağırsak kanserinde erken tanı çok önemli bir yer tutuyor. Yüksek risk grubunu ise birinci dereceden akrabalarında (anne, baba, çocuk, kardeş) kolon kanseri veya polip olanlar oluşturuyor. Riskli kişiye, akrabanın kolon kanseri olma yaşından 10 yıl önce tarama testi yapılması gerekiyor. Kalın bağırsak ve polip öyküsü olanlar ile ailesinde rahim, yumurtalık, meme kanseri olanlar da riskli gruba giriyor.
Nasıl uygulanıyor?
Dışkıda gizli kan testi, yılda bir defa haftada üç kez ya da üç gün üst üste özel bir diyetten sonra uygulanıyor. Ancak polip veya tümörde sürekli kanama olmadığından testin duyarlılığı düşük oluyor. Bu nedenle her yıl tekrarlanan dışkıda gizli kan testi ile birlikte beş yılda bir yapılan flexible rektosigmoidoskopi tanı şansını artırıyor.
Flexible rektosigmoidoskopi, kalın bağırsağın kamera ile incelendiği bir test. İşlem 5-10 dakika sürüyor. Polip bulunursa tüm kolonun incelenmesi gerekiyor.
Kolonoskopi ise tüm bağırsağın incelenmesi için uygulanıyor. Hastalar işlemden bir gün önce müshil ile bağırsak temizliği yapıyor. Ayrıca işlem sırasında sakinleştirici ilaç yapılıyor. Polip saptandığında işlem sırasında çıkarılıyor ve patolojiye gönderiliyor. İşlem sırasında polip saptanmazsa da 8-10 yılda bir işlemin tekrarlanması gerekiyor. Ailesinde kolon kanseri olanlara ise beş yılda bir işlem tekrarı öneriliyor.
3 DOĞURGANLIK
TEST
Anti-mullerian hormon testi (AMH) yumurtalık fonksiyonlarının belirlenmesinde rol oynayan önemli testlerden biri.
Neden?
Kadınların büyük çoğunluğu zamanı geldiğinde anne olup olamayacağını merak ediyor. Konu doğurganlığa geldiğinde bir problem olup olmadığını erken dönemde öğrenmek önlem alınmasını sağlayabiliyor. Anti-mullerian testi over folikülleri tarafından üretilen AMH hormonu seviyesinin ölçülmesine yardımcı oluyor. Kanınızda bulunan bu hormonun seviyesi yumurta üretme potansiyelinizi gösteriyor. Yumurtalık rezerviniz hakkında bilgi almak için aynı zamanda doktorunuzdan ultrasonla kontrol yapmasını da isteyebilirsiniz.
Nasıl uygulanıyor?
Kan verilerek yapılan bu testin sonuçlarını birkaç gün içinde alabiliyorsunuz. Test sonucunda yumurtalık rezerviniz üzerinde bir değişiklik yapamasanız da en azından önceden önleminizi alabilir ve hamileliğinizi de test sonucuna göre planlayabilirsiniz. Devamı diğer sayfada
4 KADIN SAĞLIĞI
TEST
Human Papilloma Virüsü (HPV) testi rahim ağzı kanserine neden olan HPV virüsünün bulunmasında önemli rol oynuyor.
Neden?
Cinsel yaşamı olan kadınların neredeyse yüzde 50’ye yakınını tehdit eden ve yüzde 99 oranında serviks kanserine neden olan Human Papilloma Virüsü’nün belirtileri arasında genital bölgede görülen siğiller bulunuyor. Ciltten hafif kabarık, yumuşak olan bu siğiller cinsel bölgeyi oluşturan deride, vajina ile makat arasında, anüs etrafında, bacakların iç kısmında, penis ucunda ya da çevresinde görülebiliyor. Cinsel yolla bulaşan bu virüsten korunmak ise oldukça zor.
Nasıl uygulanıyor?
Smear testi ile HPV taraması yaptırabilirsiniz. Jinekoloğunuz bu konuda size yardımcı olacaktır. Sonuçları ise en geç bir hafta içinde alabilirsiniz.
5 KALP SAĞLIĞI
TEST
Kalp ve damar hastalıklarının saptanması ve kontrolünde kan kimyasının rolü büyük. Testlerle, total kolesterol, LDL, HDL, trigliserid’in yakından izlenmesi gerekiyor.
Neden?
Koroner kalp hastalığının ortaya çıkmasında yüksek kolesterol düzeyleri önemli rol oynuyor. Fakir beslenme alışkanlıkları kolesterol düzeylerini yükseltebileceği için doymuş yağlar ve kolesterol yönünden zengin bir diyet kalp hastalıklarının başlıca sorumlusu oluyor.
Nasıl uygulanıyor?
Kolesterol taraması için kan numunesi alınıyor ve inceleniyor. Bazı testlerde parmak ucundan alınan kan yeterli olabiliyor fakat bu tür testlerin güvenilirliğinin daha düşük olabileceği belirtiliyor. Test sonuçları genelikle birkaç gün ya da birkaç hafta arasında alınıyor. Kolesterol ölçümü için özel bir hazırlık yapılmasına gerek yokken trigliserid taraması yaptıracaksanız durum değişiyor. Bu durumda 12 saatlik açlık gerekiyor. Eğer testi yaptırdığınız sırada hasta, kilo vermiş, hamile veya emziren bir anne iseniz test sonuçları gerçek kolesterol düzeyinizi tam olarak yansıtmayabiliyor.
6 GÖZ SAĞLIĞI
TEST
Tonometre ile halk arasında bilinen adıyla göz tansiyonu yani glokom için önlem alınabiliyor.
Neden?
Glokom, sinir hasarı ile körlüğe neden olabilen bir göz hastalığı. İlaç tedavisi ve lazer ile körlüğün önüne geçiliyor ancak bu da erken teşhis ile mümkün oluyor. Körlük riskine karşı glokomun rutin muayenelerine en geç 40 yaşında başlanması gerekiyor. Ancak ailede glokom hastası varsa bu testlerin daha erken yaşlarda yapılması önem taşıyor.
Nasıl uygulanıyor?
Göz içi basıncı için genel adı tonometre olan cihazlar kullanılıyor. Retinanın kontrol edilmesi ve gözün arka bölümünü görebilmek için gözbebeğine damla damlatılıyor. Böylece gözbebeği ilaçlarla genişletiliyor. Göz içi basıncı, tonometre cihazından kontrollü bir şekilde hava püskürtülmesiyle ölçülüyor.
BU TESTLER DE ÖNEMLİ
Kemik ölçümü
Eğer ailenizde kemik erimesi sorunu varsa ya da erken menopoza girdiyseniz kemik yoğunluğunuzu ölçtürmeyi ihmal etmemelisiniz.
Diyabet
Sürekli olarak su içme ihtiyacı ve yorgunluk hissediyorsanız Tip 2 diyabet ölçümü yaptırmalısınız.
Mamogram
Mamogram 50 yaşın altındaki kişilere tavsiye edilmese de genetik olarak risk altındaysanız bu testi yaptırmanız gerekiyor.
Yaprak Çetinkaya
Formsante Dergisi Aralık 2011 Sayısı