El yıkamayı takıntı haline getirin istemiyoruz ama ‘Bana bir şey olmaz’ da demeyin. Çünkü hijyen ellerden başlıyor ve kirli eller birçok hastalığa davetiye çıkarıyor.
Parmağınızdaki alyansa Avrupa nüfusu kadar mikrop yerleşmiş olduğunu biliyor muydunuz? Peki ya nemli ellerin kuru ellere göre 1000 kat daha fazla mikrop yaydığını? Toplum sağlığını çok yakından ilgilendiren “hijyen” kavramının gündeme taşınması için dünyada ilk kez Dettol’ün önderliğinde Türkiye’de kutlanan 16 Ocak Hijyen Günü’nde sağlık profesyonelleri ile anneler ve çocukları Esma Sultan Yalısı’nda bir araya geldi. Viroloji alanında yaptığı çalışmalar ile dünya tıp literatüründe saygın bir konuma sahip olan ve Hijyen Platformu’na konuk konuşmacı olarak katılan Avrupa Hijyen Konseyi Başkanı Prof. John Oxford’a hijyeni sorduk.
“Temiz” demek, “hijyenik” demek midir?
Hijyen, temizliğin çok önemli bir bileşenidir. Bir yüzey temiz görünebilir ama gözümüzle göremediğimiz bakteriler barındırabilir. Bu yüzden, yüzey temizliklerinde dezenfektanları veya el temizliğinde antibakteriyel ürünleri kullanırız.
Bakterilerin üremesi açısından en tehlikeli yerler nerelerdir?
Hepimiz tuvaletler sanırız ama mutfaklardır. Buzdolabı, bulaşık süngeri ve mutfak havlusu hijyen düşmanlarıdır. E.koli, stafilokokos mikropları barındırırlar ve sinsice iç hastalıklarına yol açarlar. Ellerimizi de, su ve sıradan sabunlarla yıkadığımızda temizlenmez ve parmak araları ve kıvrımlar bakterileri barındırmaya devam eder.
En önemli mikrop taşıyıcılar: Çocuklar!
Kuş gribi, domuz gribi gibi salgınlar “hijyen problemi” nedeniyle mi hızlı yayılıyor? İngiltere’de domuz gribi ortaya çıktığında -ki Türkiye’de de böyle olduğunu biliyorum- hükümetler acil önlemler almaya çalışıyorlar. Hijyen prensipleri gündeme taşınıyor. İlk önce okullarda temizlik kampanyaları başlatılıyor. Çünkü en önemli taşıyıcılar, çocuklar! Okuldan, sokaktan eve taşıyorlar, ebeveynlerine taşıyorlar ve hızla yayıyorlar.
Neden çocuklar?
Kirlenme, bakteri ve mikropların hızla yayıldığını gösteren kesin bilgidir. Çocuklar da sürekli ve hızlı bir şekilde kirlenirler. Bu nedenle alınacak ilk önlem; çocuklara doğru ve sık el yıkama alışkanlığını kazandırmaktır. Bu, 1 yaşından itibaren evde anne-babalar, daha sonra okulda öğretmenler tarafından kazandırılmalıdır. Yetişkinlerde ise; kadınlar, erkeklere oranla daha hijyenik.
El hijyeninin yanı sıra başka nelere dikkat etmeliyiz?
Yara hijyeni de çok önemli. Sıyrık, kesik veya yaraların enfeksiyonlara çok açık olduğunu çocuklar da öğrenmeli. Çünkü bakteri riski bu durumda kat kat artıyor. Böyle durumlarda, acil önlem olarak antiseptik yara spreyleri kullanılmalıdır.
Hastalıklardan korunmak için genel olarak nasıl önlemler almalıyız?
Hastalıklara karşı 3 savunma hattı vardır; hijyen, aşı ve antiviral ilaçlar… İlk adım; sık ve doğru bir şekilde elleri yıkayarak hijyenin temel şartını yerine getirmek. Evde, toplu taşıma araçlarında, dışarıda yemekte, tatilde, umumi tuvaletleri kullandıktan sonra, bebek bezi değiştirdikten sonra mutlaka eller sabunla yıkanmalı, jeller çantada bulundurulmalıdır. Çocuk odaları, her gün en az 15-20 dakika havalandırılmalı. Aileler, bu kurallara uydukları takdirde, paniğe kapılmalarına gerek yoktur.
Sadece ABD’de, her yıl 76 milyon kişi besin kaynaklı enfeksiyonlar nedeniyle hastalanıyor ve bu vakaların yaklaşık 5 bini aslında kolaylıkla engellenebilecek ölümlerle sonuçlanıyor. İşte bu tehlikeden uzak durmak için yapılması gerekenler;
➤ Çiğ haldeki kırmızı-beyaz et ve deniz ürünlerini diğer besinlerden uzakta saklayın ve hazırlayın.
➤ Besinleri buzdolabında 5°C’de saklayın, dolabı çok fazla doldurmayın.
➤ Besin özsularının diğer besinlerin üzerine damlamasını engelleyin.
➤ Her besin hazırlama aşamasından ve özel olarak çiğ ete ve tavuk etine temas ettikten sonra elleri yıkayın.
➤ Et ve sebzeleri ayrı bıçak ve doğrama tahtalarıyla kesin. ➤ Mutfak gereçlerini kullandıktan sonra temizlemeyi unutmayın.
➤ Tüm meyve, salata ve sebzeleri iyice yıkayın, kazıyarak temizleyin, fırçalayın.
➤ Tüm et ürünlerini her zaman 70°C sıcaklıkta iyice pişirin.
➤ Pişirilmiş besini oda sıcaklığında iki saatten fazla bırakmayın.
➤ Arta kalan ve saklanmış besinleri sadece bir kereliğine tekrar ısıtabileceğinizi unutmayın.
Düşündüren rakamlar
%53 – Yakın zamanda gerçekleştirilen global bir ankete katılanların yüzde 53’ü optimal el yıkama süresi 20 saniye olmasına rağmen, tuvaleti kullandıktan sonra ellerini 10 saniye boyunca veya daha kısa süreyle yıkadıklarını belirttiler.
%59 – Yüzde 59’u çocuklarının her zaman yemekten önce ellerini yıkadığını ifade etti. Yüzde 26’sı çoğu zaman, yüzde yüzde 9’u bazen, yüzde 2’si nadiren ve yüzde 1’i hiçbir zaman yanıtını verdi.
BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?
● Parmak uçları ve dirseklerimizde 2 ila 10 milyon arası bakteri bulunuyor.
● Tuvaleti kullandıktan sonra parmak uçlarımızdaki mikrop sayısı 2 katına çıkıyor.
● Basit bir bakteri sadece bir günde bölünerek 8 milyon kat çoğalabiliyor.
● İlköğretimdeki çocukların ellerini günde 4 kere yıkamaları, solunum yolu ile ilgili hastalıkları yüzde 24, mide ile ilgili hastalıkları yüzde 51 azaltıyor.
● El hijyeni çocuklar için en tehlikeli hastalıklardan olan ishal riskini yüzde 43 azaltıyor.
● Sadece el yıkayarak 5 yaş altı çocuklarda ishal ve zatürre ile ilgili enfeksiyonlar yüzde 50’den fazla oranda azalıyor.
Yaprak Çetinkaya