En önemli kaynağı güneş olan D vitamininin eksikliği tüm dünyanın ortak sorunu. Oysa güneşli gün oranı oldukça yüksek ülkemizde atacağımız doğru adımlarla bu soruna dur diyebiliriz. Peki D vitamininin faydaları nelerdir? D vitamini hangi besinlerde bulunur? D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir? Merak edilen bu soruları Diyetisyen Gülçin Işık’a sorduk… İşte yanıtları:
25-hidroksi vitamin D olarak da bilinen D vitamini yağda çözünen bir vitamindir ve belirli yiyeceklerde az miktarda bulunur, vücudumuzda da yalnızca güneşe maruz kalındığında yapılır. Kalsiyum ve D vitamini genel sağlığı desteklemek için birlikte çalışan mikro besin öğeleri arasında yer alır. Bu yüzden D vitamini ihtiyacı göz önünde bulundurulduğunda kalsiyum da ihmal edilmemelidir.
D VİTAMİNİNİN FAYDALARI
Gülçin Işık, D vitamininin faydalarını şöyle sıralıyor:
- Kemik sağlığına katkıda bulunur.
- Bağışıklık sistemini destekler.
- Kan şekeri düzeylerini yönetmeye yardımcı olur ve diyabeti önlemede etkilidir.
- Kansere karşı korunmaya yardımcı olur.
- Kalp hastalığıyla mücadeleye yardımcı olur.
- Hormon düzenlemesini kolaylaştırır ve ruh halinizi iyileştirmeye yardımcı olur.
- Konsantrasyon, öğrenme ve hafızaya yardımcı olur.
- Cilt sağlığını destekler.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
Peki, D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir? İşte D vitamine eksikliğine işaret eden belirtiler:
- Yorgunluk, halsizlik
- Osteoporoz veya kemik kırıkları, ricket
- Bulaşıcı hastalıklara duyarlılık
- Daha yüksek kardiyovasküler hastalık ve yüksek tansiyon riski
- Belirli kanser türleri için daha yüksek risk
- Otoimmün hastalıklar
- Depresyon, şizofreni
- Uykusuzluk
- Artrit
- Diyabet için daha yüksek risk
- Astım, nefes darlığı
- Kronik ağrı (özellikle eklemlerde)
- Sedef hastalığı gibi cilt sorunları
- Bebek ve çocuklarda gelişim sorunları vb.
HANGİ BESİNLERDE D VİTAMİNİ BULUNUR?
Peki, D vitamini hangi besinlerde bulunur: D vitamini içeren bazı besinler şöyle:
- Tüm yağlı balıklar,
- Olta balıkları,
- Çiğ süt,
- Organik süt ürünleri,
- Yumurta,
- Organik tereyağı,
- Karaciğer vb. ürünlerde D vitamini içeriği yüksektir. Bunların günlük tüketimde mutlaka yer alması gerekir.
D VİTAMİNİ REFERANS DEĞERİ
Kandaki seviyesi 54-90 ng/Ml üzerinde olması (yetişkinde) gerekir. 60-70 ng/ml civarı olması halinde oluşabilecek hastalıklara karşı tehdidin daha çok azaldığını söylemek mümkün. Bu sebeple mutlaka kan seviyelerinizin takibini yapıp, d vitamini içere besinler tüketmeye özen gösterin. Gerekiyorsa doktor kontrolünde uygun takviyelerle desteklenmesi gerekir. ( alerji halinde d vitamini içeren besinlerin tüketilememesi durumu vb.)
Ayrıca post menopozda kesinlikle 70 ng/ml üzerinde olması önerilir. Kontrolsüz kullanımlarda kandaki seviye aşırıya kaçtığında hiperfosfatemiye sebep olabilir, bu da kemiklerde kalsiyum birikmesi demektir(hiperkalsemi). Ya da bulantı, kusma, halsizlik, sık idrara çıkma gibi bazı yan etkilerle karşılaşılabilir. Bu nedenle hem cinsiyet, hem yaş, hem sağlık durumunuza uygun olacak şekilde olması gerekeni ayarlaması açısından doktor kontrolü şarttır.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ EN ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜYOR?
Ülkemiz için konuşmamız gerekirse, menopoz dönemindeki kadınların yaklaşık yüzde 50’sinde, çocuk ve genç erişkinlerin yüzde 30-50’sinde bu değer 30’un altında. Dolayısıyla ciddi bir eksiklik söz konusu.
D VİTAMİNİ HANGİ KAYNAKLARDAN EDİNİLEBİLİR?
D vitamini vücutta yapılamadığı için dışarıdan almak gerekiyor. En önemli kaynağı da güneş, güneş ışığı. Güneş ışığı ile birlikte D vitamini deriden emilip, karaciğer ve böbreğe gidiyor. Bu organlarda aktifleşerek, çalışmaya başlıyor. En önemli görevlerinden biri de bağırsaklardan kalsiyumu emerek, bunu kemiklere yerleştirmek… Kemiğin mineralizasyonunu yapan D vitamini kişiye sağlamlık veriyor. Öte yandan kalsiyum minerali kişi için büyük önem taşıyor. Çünkü sinir iletiminden hücrelerin çalışmasına, kalbin kasılmasına dek birçok görev üstleniyor.
Kulaktan dolma bilgilerle D vitamini takviyesi alan kişilerde vücutta kalsiyum birikmesi oluşuyor. Bu durum kramplar, ağrıların artması, böbrek taşı, kalp ritim bozuklukları gibi belirtilerle kendini gösterebiliyor. Ayrıca kemiklerde şekilsiz toparlaklıklar, büyümeler ve genişlemeler de görülebiliyor
D VİTAMİNİ EMİLİMİNİN ENGELLENDİĞİ DURUMLAR NELER?
Dr. Kerim Çıkım, bazı durumlar ve bunların görüldüğü kişilerde D vitamini emiliminin engellendiğini belirterek, bu grupları şöyle sıralıyor:
- 50 yaş üzeri kişiler
- Menopoz ve menopoz sonrası kadınlar
- Güneş görmeyenler
- Başta bağırsak, kemik erimesi, epilepsi gibi kronik bir hastalığı olanlar
- Herhangi bir nedenden dolayı kortizon kullananlar
- Böbrek hastalıkları olanlar
Bu kişilerin hekim tarafından muayene edilip, gerekli tahlillerin yapılması gerekiyor. Böylece gereksinim duyulan dozda günlük D vitamini takviyesi alabiliyorlar. Ancak bulantı, kusma, iştahsızlık, kalp ritim bozuklukları gibi aşırı D vitamini alınmasına dair belirtiler ortaya çıkarsa yeniden hekime başvurulması gerekiyor.