Halk dilinde süt kanalı iltihabı olarak adlandırılan mastit, genellikle emzirme döneminde ortaya çıkıyor. Ancak emzirme dışında da mastit oluşabiliyor. Peki mastit nedir, belirtileri neler? Mastit nasıl geçer? Mastit oluşumunu önlemek için neler yapılmalıdır? Memorial Ankara Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü Doç. Dr. Ramazan Yıldız mastite dair merak edilenleri anlattı.
Mastit nedir?
Meme dokusunun iltihaplanması olarak tanımlanan mastit; memede şişme, kızarıklık, ağrı ve hassasiyete neden olur. Genellikle emziren kadınlarda doğumdan sonraki ilk iki ay içinde görülse de, emzirmeyen kadınlarda ve nadir de olsa erkeklerde de mastit görülebilir. Mastit, emzirmeye bağlı gelişen mastit puerperal (laktasyonel) mastits (en sık görülen) ya da emzirmeye bağlı olmayan non –puerperal (non-laktasyonel) mastit olarak tanımlanabilir.
Non laktasyonel mastitler granülomatöz mastit ve periduktal mastitler olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Granülomatöz mastit: Granülomatöz mastit; 30-40’lı yaşlarda görülen, sebebi tam olarak bilinmeyen, memede hızlı büyüyen kitle, meme cildinde kızarıklık ve apse gelişimleri, yer yer de memede fistüllerle karakterize bir hastalık olarak tanımlanır. Meme başında çekinti de yapabildiği için meme kanseri ile sıklıkla karıştırılır. Ancak tanı konulduğunda medikal olarak tedavi edilebilen ve kanser olmayan bir hastalıktır. Granülomatöz mastitin gelişiminde genellikle bağışıklık sisteminin etkili olduğu düşünülür. Bu sebeple tedavide steroidler ve immun supresif yani bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir. Medikal tedavi ile çözüm alınamadığı durumlarda çok nadiren cerrahi tedavi gerektirebilir.
Periduktal mastit: Periduktal mastit meme başı çevresinde inflamasyon ve apse gelişimi ile kendini gösterir. Genellikle emzirmeyen ama doğurganlık çağındaki kadınlarda görülür. Sigara içmek ve bakteriyel enfeksiyon en önemli risk faktörlerini oluşturur. Meme başında akıntı, meme başı yakınında ağrı ve kitle sık görülen belirtileridir. Biyopsi sonrasında periduktal mastit tanısı konulduğu durumlarda antibiyotik tedavisi uygulanır. Medikal tedaviye rağmen sık sık tekrar ettiği durumlarda cerrahi eksizyon yapılabilir.
Mastit belirtileri nelerdir?
Mastit en belirgin şekilde memede ağrılı şişlik ve kızarıklık şeklinde ortaya çıkar. Bununla birlikte hassasiyet, yanma, ısı artışı da mastiti işaret edebilir. Bunun dışında emzirirken yanma hissi, sert ağrılı kitle gibi hissedilen apse, memenin sertleşmesi, memede kaşıntı, diğer bölgelerden farklı olarak memenin belli bir bölgesinde ısı artışı, vücutta genel ısı artışı, 40 dereceye kadar çıkabilen ateş, üşüme, titreme ve mastit olan taraftaki koltuk altı lenf bezlerinde şişme görülebilmektedir.
Mastit neden olur?
Mastit, emziren kadınlarda süt kanallarının tıkanması ya da tahriş sonrasında bakteriyel enfeksiyon nedeniyle gelişebilir. Bebek emerken meme ucunda oluşturmuş olduğu meme başı çatlakları ve travmalar, memenin kendi cildinde bulunan mikropların ya da bebeğin ağız dokusu içindeki mikropların meme dokusuna girmesine sebep olur. Süt yüksek derecede besleyici özellikler taşıdığı için meme dokuları bakterilerin büyümesi için çok uygun bir ortam oluşturur. Vücut buna tepki olarak enfeksiyonun lokalize kalmasını sağlamaya çalışarak ve ateşi yükselterek, mikrobun etkisini düşürmeye çalışır. Bu durum da memede ağrıya sebep olabilir.
Emzirme dışında bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar, meme dokusunda enfeksiyona neden olabilir. Yine memedeki implant gibi yabancı cisimler kişiyi mastite karşı duyarlı hale getirebilir. Dar kıyafet ya da sıkan sütyenlerin giyilmesi ve sigara kullanımı mastit nedenleri ve risk faktörleri arasında yer alır. Mastit tedavi edilmezse apse gelişebilir ve bu apse dokusu kitle olarak memede hissedilebilir.
Mastit için risk faktörleri nelerdir?
- Sigara kullanımı
- Bağışıklık sisteminin zayıf olması
- Meme implantı gibi yabancı maddeler
- Travma, tahriş
- Dar ve sıkı kıyafet ile iç çamaşırı gibi ürünlerin giyilmesi risk faktörlerini oluşturur.
Mastit komplikasyonları nelerdir?
Mastitin en önemli komplikasyonunu enfeksiyonun tüm vücuda yayılması ve memede apse gelişimi oluşturur. Enfeksiyonun daha da ilerlemesi ile birlikte vücutta yaygın enfeksiyon yani sepsis görülebilir. Meme başı ve cildinden akıntı ortaya çıkabilir, fistüller gelişebilir.
Mastit nasıl geçer?
Emzirmeye bağlı oluşan mastitin tedavisi öncelikle yapılacak yaşam tarzı değişiklikleri ve cerrahi olmayan yöntemlerle sağlanmaya çalışılır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Mastitin emzimeye bağlı olduğundan emin olunduğu durumlarda ilk yol memedeki süt birikiminin engellenmesi yani memenin boşaltılmasıdır. Bu en sağlıklı ve kolay çözümdür. Bu sebeple bebeği sık sık emzirmek gerekir.
- Eğer hasta emzirme sırasında ağrı ve yanma hissinden muzdarip ise emzirmeden önce memeye sıcak uygulaması veya ılık duş alınması fayda sağlar.
- Eğer hasta emziremiyor ise sütün boşaltılması için masaj ile birlikte sağma makinaları ile süt sağma işlemi gerçekleştirilebilir.
- Meme ve meme ucunun temizliği sağlanmalıdır. Emzirme öncesinde meme ucu temiz bir bez ile silinmelidir.
- Emzirmeden önce ve sonra memeye nazikçe yapılan masajlar süt kanallarının açılmasında fayda sağlar.
- Emzirmeyi kesmemek çok önemlidir. Bebeklerin doğuştan refleks olarak sahip olduğu emme güdüsü, zaman içerisinde memeyi tam kavraması ile oturmaktadır. Başlangıçta vakumdan çok sıkıştırır şekilde emen bebeklerin meme ucunda oluşturduğu travma zaman içerisinde azalırken bu durum mastit gelişime riskini düşürür.
- Emziren anneler mastit olduğunda ateşlendiği için çok daha fazla sıvı kaybeder. Bu sebeple sıvı tüketimi artırılmalıdır.
- Mastit olan kişiler bebeklerini güvenli şekilde emzirebilirler. Enfeksiyonun bebeğe geçme ihtimali yoktur. Hatta mastitin tedavisinde emzirmek çok önemli bir yer tutar.
Bu yöntemler ile emziren annelerdeki mastit tedavi edilemiyor ise geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılması gerekmektedir. Antibiyotik seçiminde süte geçiş oranlarına dikkat edilmesi önerilir. Antibiyotiğe rağmen gerilemeyip apseye dönüşen hastalarda ise mümkünse bir görüntüleme eşliğinde apsenin boşaltılması tedaviye yardımcı olacaktır. Eğer oluşan mastit Non-puerpural mastit ise bunun altta yatan sebebine yönelik tedaviler uygulanmalıdır.
Mastit oluşumunu önlemek için neler yapılmalıdır?
- Mutlaka her iki meme ile emzirme yapılmalıdır.
- Emziremeyen anneler pompa yardımıyla boşaltmalıdır.
- Emziren annelerin sigara içmemesi önerilmelidir. Çünkü sigarada bulunan toksinler meme dokusunda hasar oluşturabilir ve enfeksiyonu tetikleyebilir.
- Memeyi tahriş eden kıyafet ve kumaşlardan uzak durulmalıdır.
- Dengeli beslenmeli ve bol sıvı tüketilmelidir.
- Mastitten korunmada E vitamini, A vitamini ve beta karoten tüketilmesi faydalıdır. Yapılan çalışmalarda özellikle E vitamininin çok etkili olduğu gösterilmiştir. Dolayısıyla vitaminden zengin gıdaların tüketilmesinin mastitten korunmada etkisi olduğu söylenebilir. E vitamini içeren gıdalar arasında fındık, fındık yağı, zeytin, zeytinyağı, badem, ceviz, marul, kereviz, lahana, maydanoz, hamsi, somon gibi ve başka birçok ürün bulunmaktadır.