Varis, ‘venöz yetmezlik’ adı verilen bir toplardamar (ven) hastalığının belirtisi. Bacaklardaki toplardamarlar genişliyor, içlerindeki kirli kanın tek yönlü olarak ilerlemesini sağlayan kapakçıklar geri kaçırmaya başlıyorlar. Sonuçta bacak damarları kıvrıntılı bir yapıya dönüşüyor. Şişlik, ağrı, yara gelişiyor. Sağlığı ve bazen de hayatı tehdit ediyor. Varisler estetik açıdan da istenmeyen görüntülere neden oluyor. Tıbbi kademeli basınçlı çoraplar ise varis oluşumunun geciktirilmesinde ve tedavi sürecinde önemli yer tutuyor. Varis çorabı denilince akla gelen sık ve sert dokumalı çoraplar artık geride kaldı. Hem tasarım olarak hem de tıbbi olarak çok aşama kaydeden varis çorapları ile ilgili bilinmesi gerekenleri Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas anlattı.
VARİS ÇORABINDA SON DÖNEMDEKİ YENİLİKLER NELERDİR?
Aşırı kalınlıkları, sık ve sert dokumaları yüzünden cildin havalanmasına engel olmaları, çok zor giyilebilmeleri, lastik bölgelerinin ciltte yara yapması, farklı bölgelere farklı basınç uygulayamamaları, estetikten çok uzak olmaları gibi nedenler yüzünden insanlar, ‘anneanne çorabı!’ diye bilinen ‘klasik varis çorapları’ndan yıllardır uzak durmaya çalışmış, kullanmak durumunda olanların ise yaşamları ciddi derecede kısıtlanmıştır. Eski varis çoraplarının yerini alan günümüz ‘kademeli basınçlı çoraplar’ı ise tüm bu olumsuz öğeleri ortadan kaldırmıştır. Gerek kullanılan malzemeler, gerek kullanılan örgü ve üretim teknikleri, bu yeni çorapları çok daha rahat kullanılabilir hale getirmiştir. Dizaltı, dizüstü, kasık, külotlu, açık ve kapalı parmak gibi modeller üretilmiştir.
KADEMELİ VARİS ÇORABI NEDİR?
Kademeli basınçlı varis çorapları, bacaklarınızdaki dolaşımı arttırmaya yardımcı olan, bacağınızı hafifçe sıkıştıran özel olarak yapılmış, esnek çoraplardır. Bacak damarlarınızdaki kirli kan yukarı, kalbe doğru akmalıdır. Varis çorapları ayak bileğinize doğru bir miktar basınç uygular ve bacağınızda yukarı doğru kademeli olarak basıncı azaltır. Bu şekilde yarattığı masaj etkisiyle, kanın ayak bileğinden yukarıya doğru akışını sağlar.
Varis Çorapları tarafından bacaklarınıza uygulanan baskı miktarı milimetre cıva (mmHg) olarak tanımlanır.
VARİS ÇORABINI KİMLER KULLANIR?
- Bacaklarındaki derin venlerde pıhtı (DVT)’si veya varisleri olanlar. Ya da ailesinde bu hastalıkların bulunduğu kişiler.
- Varis tedavisi planlananlar ve tedavi görmüş hastalar.
- Yeni ameliyat olmuş kişiler.
- Yataktan çıkamayanlar veya bacaklarını hareket ettirmekte zorlananlar.
- Uzun süre hareketsiz olarak oturmayı veya ayakta durmayı gerektiren işler yapanlar (araç sürücüleri, öğretmenler vb).
- Hamile kadınlar.
- Uzun uçak yolculuğu yapacak kişiler.
- Bacaklarında kılcal görünümlü damarların olabildiğince geç oluşmasını isteyen tüm kadın ve erkekler.
VARİS ÇORAPLARI NASIL SEÇİLİR VE KULLANILIR?
Gerek bacaklarında bir ven veya lenf damar hastalığı bulunanlar, gerekse hastalanmadan önce önlem almak isteyen kişiler, ne tip çorap alacaklarını anlamak için mutlaka bir kalp ve damar cerrahisi uzmanından görüş almalıdırlar. Zira bacaklarda önemsenmeyen veya dikkati çekmeyen ama ileride daha önemli tablolara yol açabilecek, tedaviyi gerektiren bir sorun olabileceği unutulmamalıdır. Gerekli çorabın tipi belirlendikten sonra mutlaka bacağın farklı noktalardan çap ölçümleri yapılarak satın alınacak ‘beden’ belirlenmelidir.
-
Sağladıkları basınca göre farklı tiplerdedir ve farklı durumlarda kullanılırlar:
– Klas I Dinlendirici veya hafif basınçlı çoraplar: Ayak ve bacaklarda yorgunluk, hafif ödem, ince kılcal damar varisleri bulunanlar, uzun süre oturma/ayakta durmayı gerektiren bir yaşam tarzı sürdürenler ile önlem amaçlı kullanmayı arzulayan kişiler.
– Klas II Orta basınçlı çoraplar: İlk gruptakilere ek olarak orta derecede varisleri bulunanlar, varis tedavisi görenler, bacaklarında venlerde pıhtı oluşmuş kişiler ve gebeler.
– Klas III Yüksek basınçlı çoraplar: İlk iki gruba ek olarak bacaklarında varislere bağlı yara açılmış olanlar.
– Anti-emboli çoraplar: Cerrahi tedaviler önce ve sonrasında pıhtı oluşum riskinin azaltılması hedeflenenler.
UZUN SÜRELİ KULLANIMLARDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Her çorapta olduğu gibi, kademeli basınçlı çorapların da bir ömrü vardır. Bu kullanım ömrü, giyip çıkartma ve yıkayıp kurutma yöntemlerine göre uzar veya kısalır. Giyim sürecinde bacak çaplarındaki değişiklikler, beden değişimini de gerektirebilir. Bu nedenle uzun süreli çorap kullanan hastalar, ortalama 6 ayda çoraplarını yenilemelidir.
Bacaklar şiştikten sonra giyilen basınçlı çoraplar, bacağı bir kum saati gibi sıkıştırabilir. Sonuçta beklenen yarar yerine zarar görülür.
VARİS ÇORABI NASIL GİYİLİR?
Bacağınız belirgin bir şekilde şişmişse ve / veya ağrı şiddetli ise, kademeli varis çoraplarını kullanmak zor olabilir. Bunları giymeyi kolaylaştırmak için, önce bacaklarınızı ve ayak bileklerinizdeki şişliği azaltmak gerekir. Önce uzanın ve birkaç dakika boyunca ayaklarınızı kalbinizin seviyesinin üzerine yükseltin. Ardından çorapları herhangi bir tür çorap giyer gibi ayağınızdan geçirin.
Kademeli varis çoraplarını kullanırken en iyi sonuçları elde etmek için bazı ipuçları:
- Kademeli varis çoraplarınızı olabildiğince her gün giyin.
- Kumaşı daha iyi kavramak için lastik eldiven kullanın.
- Bütün gün çorap giymeye tahammül edemiyorsanız, bir seferde birkaç saat giyin ve her gün bu süreyi artırın.
- Sabah ilk işiniz kademeli varis çorabınızı giymek olsun.
- Etkili olması için en doğru seçim ve uygunluk esastır.
- Kilo alıp vermenizin çorabınızın bacağınıza uyumunu etkileyeceğini unutmayın.
- Yıkama talimatlarına özellikle dikkat edin.
- Çoraplarda kırışıklıklara izin vermeyin.
- Çorapları kesmeyin veya değiştirmeyin.
- Çorap bacağınızdayken asla katlamayın.
- Uzun süre uyuşukluk veya karıncalanma meydana gelirse veya mavimsi soluk bir renk oluşursa çorapları çıkarın.
Unutmayın ki, kadınların %80, erkeklerin de %40’ının bacaklarında, yaşamlarının bir döneminde bacaklarında varisler belirecektir. Kademeli basınçlı çorapların giyilmesi, bu hastalığın oluşumunu önlemese dahi, sorunun daha geç ortaya çıkmasına yardımcı olur.