Üretimi binbir zahmetle gerçekleştirilen bal yüksek fiyatı nedeniyle istismara oldukça açık bir ürün. Bu ay son günlerde yaşanan “bal çılgınlığının” da etkisiyle piyasada yaygın olarak satılan balların özelliklerine bir göz attık. Uzmanlara sorararak, gerçek bal›n ne olduğunu anlamaya çalıştık…
1- Fer Propolisli Bal
İç ve Doğu Anadolu bölgelerinin kır çiçeklerinden elde edilen balda propolis de bulunuyor. Propolis, işçi arıların kovanı, yavru arıları ve kendilerini, çeşitli mikroorganizmalardan korumak amacıyla bitkilerden topladığı reçinemsi maddeleri ve bitki nektarlarını, salgıladıkları enzimler ile biyokimyasal değişikliğe uğratarak oluşturdukları bir ürün. Arıların kovana girip çıkarken sürünerek dezenfekte oldukları bu madde anti-viral, anti-bakteriyel özelliklere sahip. Bu yönleriyle propolis; bağışıklık sistemini güçlendiren, bakteri ve enfeksiyonlara karşı mücadeleye yardımcı olan doğal antibiyotik, antiseptik ve antibakteriyel. 230 g- 19 TL.
2- Yakatarla Organik Çiçek Balı
Organik gıda üretiminde oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahip olan Yakatarla’nın balları Ordu ve Erzurum yörelerinden toplanıyor. EcoCert tarafından sertifikalandırılan balların üretim ve paketleme aşamalarında organik esaslara uygun davranılıyor. Bal üretiminde sıkça rastlanan glikoz şurubu yer almıyor, arı hastalıklarında kimyasal ilaçlar yerine organik ilaçlar tercih ediliyor. Çevre kirliliğinden uzak bölgelerde doğal çiçeklerin nektarlarından bal arılarınca üretiliyor. 225 g- 12 TL.
3- Atatürk Orman Çiftliği Ankara Balı (Süzme çiçek balı)
Atatürk Orman Çiftliği’nde bal üretimi 1965 yılında başlamış. Türkiye’nin farklı bölgelerinden, doğrudan üreticilerden ve kooperatiflerden alınan ve gerekli analizleri yapılan farklı yayla çiçek ballarının harmanlanmasıyla piyasaya sunuluyor. İlk yıllarda sadece süzme çiçek balı olarak yapılan bal üretimine, çam ve narenciye balı üretimi de eklenmiş. 250 g- 7 TL.
Devamı diğer sayfada
4- Arıcan Pervari Karakovan Balı
Siirt’in Pervari yöresinde üretilen Karakovan çiçek balı yüksek yaylalardaki çiçeklerden tamamen doğal yöntemlerle elde ediliyor. Altı ay kapalı kalıp, hiçbir şekilde ışık görmediği için kapalı kovan yani karakovan balı adını alıyor. Kovanın ortasında bal mumu bulunmuyor, arılar insan eli değmeden kendi doğal yöntemleriyle peteği oluşturup balla dolduruyor. Firma yetkilileri tüketiciyi uyararak, bu kıymetli balın taklitlerinden sakınmak için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın izni olmayan markasız ürünleri tercih etmemek gerektiğini vurguluyor. Ayrıca tüm ballarda olduğu gibi vitamin değeri azalacağından yüksek ısıdaki ürünlerle karıştırmamak gerekiyor. 250 g- 25 TL.
5- Balkovan Süzme Çam Balı
Dünyada üretilen balın büyük bir kısmının nektarı, çiçeklerden geliyor. Ancak bir miktar bal da çiçek olmayan kaynaklardan elde ediliyor. Salgı balı bu tür ballar arasında yer alıyor. Bazı bitki emici böceklerin salgıladığı şeker içeren sıvıya salgı deniyor. Çam balı ise Türkiye’nin üretimde dünya birincisi olduğu bir salgı balı çeşidi. Çam balları kendilerine has özel bir kokuya, tada ve çiçek ballarına göre daha koyu bir renge sahip. Glikoz ve fruktoz içeriği çiçek ballarına göre daha düşük, bu nedenle daha az tatlı ve boğazda yakıcı bir his bırakmıyor. Çam balları çiçek ballarından daha fazla enzim, aminoasit ve mineral madde içeriyor. Balkovan’ın çam balı, ağırlıklı olarak Marmaris ve Güzelçamlı yörelerinden derlenmiş. 400 g- 16.90 TL.
6- TEMA Geven Balı
Çok yıllık dikenli bir çalı olan geven, derin kökleriyle erozyonla mücadelede büyük önem taşıyor. TEMA Vakfı ise bir yandan erozyonla mücadelesini sürdürürken, doğal hayatın korunması için birçok farklı projeye de imza atıyor. ‘’Doğal Varlıkları Koruma Amaçlı Kırsal Kalkınma Projesi’’ kapsamında doğal, katkısız ballar üretmek de bu faaliyetlerden yalnızca biri. Doğayı tahrip etmeden yöre halkına gelir sağlamayı da amaçlayan proje, çevre kirliliğinden tamamen korunmuş bölgelerde ‘saf ve sağlıklı bal üretme’ misyonunu üstleniyor. TEMA’nın tüketiciye sunduğu farklı türlerde ballardan biri olan geven balı, kokusu, damak tadı açısından zengin olduğu için arıcılar tarafından da tercih ediliyor. Doğu ve Güneydoğu yaylalarındaki kovanlardan elde ediliyor. 460 g- 18 TL.
Devamı diğer sayfada
7- Sarayova Akik Sadberg
Sarayova Bal eksperleri, Türkiye’nin tar›m bölgelerinden uzakta, insan elinin en az değdiği alanlara ait balları derliyor ve oldukça şık ambalajlarda, ‘doğanın en değerli gıdası olan balı stilize ederek’ tüketiciye sunuyor. Sarayova’nın Türkiye’nin en seçkin ve orijinal ballarının yer aldığı koleksiyonda her biri birbirinden şık tasarıma sahip çok özel balları bulunuyor. Akik serisinde bulunan Sadberg ise Muğla, Çanakkale ve Ege Bölgesi’nin çam ormanlarından elde edilen bir salgı balı çeşidi. Balın rayihası ise çam ağaçlarından gelen reçine, misk ve amberi bünyesinde barındırıyor. 350 g- 130 TL.
8- Fanus Organik Kestane Balı
Özellikle Karadeniz bölgesinde bulunan kestane ağaçlarından elde ediliyor. Kuvvetli antiseptik özelliklere sahip. Astım, bronşit gibi rahatsızlıklarda öneriliyor. Ekotar tarafından sertifikalandırılmış. Suni gübre kullanılmayan, egzoz dumanlarından uzak, kimyasal kirliliğin olmadığı ve yerleşim merkezlerinden en az 5 km uzakta bulunan bölgelerden elde ediliyor, hiçbir katkı maddesi kullanılmadan ambalajlanıyor ve tüketiciye sunuluyor. 225 g- 27 TL.
9- Fanus Organik Çiçek Balı
Doğal ortamlarda, hiçbir katkı maddesi kullanılmadan, organik esaslara göre üretiliyor. Ekotar kontrol ve sertifikasyon kuruluşu tarafından sertifikalandırılmış. Özellikle Erzurum yöresindeki yerleşimden uzak dağlardan sınırlı miktarlarda üretiliyor. 225 g- 18 TL.
Devamı diğer sayfada
10- Balparmak Muş Balı
Türkiye’nin en büyük ovalarından biri olan Muş Ovası’nın florası oldukça özel. Muş lalesi bu bölgenin kendine has en önemli bitkilerinden. Muş balı, Muş Ovası’nda ve ovayı çevreleyen dağlarda doğal olarak yetişen çeşitli ballı bitkilerin ve yörede yetiştirilen bazı kültür bitkilerinin polen tanelerini içeriyor. Tadı keskin, kalıcı yapıda ve elde edildiği çiçeklerin kokusunu taşıyor, rengi de daha açık. 225 g- 17.90 TL.
11- Balparmak Yüksekova Balı
Yüksekova (Hakkari), ortalama yüksekliği 1950 m olan dağlık bir bölge. Cilo Dağı ve Sat Dağı’nı içine alan Buzul ve İki Yaka dağları bitki florası açısından son derece özel. Yüksekova balında ilçenin farklı yükseklikteki yaylalarında, dağlarında, ovalarında doğal olarak yetişen çeşitli ballı bitkilerin polen taneleri bulunuyor. Buradan elde edilen bal, çiçek, bergamot, narenciye tat ve kokusu taşıyor. Altıparmak Gıda’nın markası Balparmak’ın; Bingöl, Muş, Yüksekova, Şemdinli ve Kayseri olmak üzere Türkiye’nin 5 ayrı yöresinin ballarından derlediği Balparmak Yöresel Ballar Serisi tüketicinin beğenisine sunuluyor. 225 g- 17.90 TL.
12- Arıcan Petekli Yayla Çiçek Balı
Doğu Anadolu Bölgesi’nin yüksek yaylalarındaki kır çiçeklerinden derleniyor. Uzman eksperler, yaz aylarında bu bölgede üretim yapan arıcıların ballarını önce kendi tecrübeleriyle (renk, koku ve akışkanlık) analiz ederek numuneler alıyorlar. Alınan numuneler Ege Üniversitesi İlaç Geliştirme Bölümü’nde analiz ediliyor. Sonuçlara göre ballar seçilip bal üreticilerinin ürünleri satın alınıyor ve firma tarafından stoklanıyor. Üreticiden alındığı gibi petekli olarak stoklanan bu bal, küçük ambalajlara bölünerek tüketicilere ulaştırılıyor. 1 kg- 21.90 TL.
13- City Farm Organik Çam Balı
Çam üzerinde yaşayan canlılar, çam ağacının özünden elde ettikleri bir salgı oluşturuyorlar. Bu salgılar gözle görülebiliyor ve ağacın gövdesinden ip kıvamında sarkıyor. Ağustos ayının ortalarında meydana gelen bu çam özü oluşumu arılar tarafından alınarak, salgıladıkları bir enzimle bala dönüşüyor. City Farm çam balı Ege bölgesinin (Bodrum, Marmaris, Gökova ve Datça) çamlık yerlerinde organik esaslara göre üretiliyor ve IMO sertifikasına sahip. Çam balı, çam ağacına has koku ve tadı yıllarca devam ettirebilme özelliğine sahip. Ayrıca donmadan ve bozulmadan yıllarca dayanabiliyor. Bu nedenle bazı gıdalarda dayanıklılığı artırmak için doğal bir katkı maddesi olarak da kullanılıyor. 480 g- 20.75 TL.
BAL HAKKINDA…
● Arılar çiçeklerden topladıkları özleri kendi vücutlarından salgıladıkları enzimlerle mayaladıktan sonra petek gözlerine kışlık yiyecek olarak biriktiriyor, yani bal yapıyorlar.
● Arılar bir gram bal için yaklaşık 120 bin çiçek dolaşıyorlar.
● Son derece dayanıklı ve yüksek besin değerine sahip olan bal, toplandığı bitkiye ait aromatik, kimyasal ve tıbbi özellikleri taşıyor.
● Arıların, şeker şurubuyla beslenmesiyle elde edilen ballar doğanın ve çiçeklerin özünü, sağlığını taşımıyorlar ve bal adı altında satışa sunulamıyorlar. Ancak kovanın önüne konan şeker şuruplarıyla arıları beslemek hala oldukça yaygın bir yöntem. Sadece süzme ballarda değil, petekli ballarda da hileli uygulamalar görülebiliyor.
● Doğal bal kristalleşebiliyor yani halk tabiriyle “şekerlenebiliyor.” Aksine şeker şurubu ilave edilmiş ballar çok uzun süre kristalleşmeden kalabiliyor. Bal bu haliyle tüketileceği gibi, sıcak su dolu bir kabın içerinde ısıtılarak da tüketilebiliyor.
● Balın faydalarının başında antimikrobiyel ve antifungal özelliği geliyor. Bağışıklık sistemini kuvvetlendiriyor; yapısındaki tokoferol, askorbikasit, flavonoidler ve diğer fenolik maddeler nedeniyle antioksidatif etkiye sahip. Araştırmalar balın mide dostu olduğunu gösteriyor. Cilt üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı kozmetik ürünlerin içeriğinde de kullanılıyor. Sinir sistemini yatıştırıyor, astım, bronşit ve nefes darlığına da iyi geliyor.
✎ Aytaç Özkardaş GOZZİ
Fotoğraf: Ozan KUTSAL
Formsante Dergisi Mart 2012 Sayısı