Evlerin ofise dönüşmeye başladığı günümüzde yaşam alanınıza bir de terapi odası eklemeye ne dersiniz? Bunun için tadilata ihtiyacınız yok, koltuğunuza oturup teknolojik cihazınızla terapistinize bağlanmanız yeterli…
ABD yapımı “Web Therapy” adlı diziyi izleyenler bilir. Başarılı komedyen Lisa Kudrow’un canlandırdığı psikoterapist, danışanları dinlemekten sıkıldığı için internet üzerinden üç dakikalık terapi seansları düzenliyor ve bu sayede insanların uzun uzun dertlerini anlatmak yerine zamanı iyi değerlendirerek doğrudan konuya girmelerini sağlamayı amaçlıyor. Tabii bu bir komedi ve seanslarda hiç olmadık gelişmeler yaşanıyor.
Ama gerçek şu ki devir teknoloji devri… Alışveriş online, ilişkiler online, diyetler online… Hatta farklı şehirlerde yaşamak zorunda kalan çiftlerin evlilikleri bile artık online…. O zaman online psikoterapi neden olmasın? İşte bu soruyu soran ve eyleme geçen uzmanlardan biriyle, Psikolog Dr. Meltem Kavcar Sırmalı ile görüştük ve bu yöntemin detaylarını sorduk.
Psikolog Dr. Sırmalı’nın çıkış noktası çok farklı… Eşinin işi nedeniyle yurt dışına taşınmak zorunda kalan ve orada kimseye güvenemediği için telefonla kendisinden seans almaya başlayan bir danışanına borçlu bu fikri… Üstelik de bahsettiğimiz dizi yayınlanmaya başlamadan bir yıl önce, 2007’de başlamış çalışmaya.
Psikolog Dr. Sırmalı, “Online terapi o zamanlar yavaş yavaş dünyada konuşulmaya başlanan, faydalı olup olmadığı tartışılan bir alandı. Baktım ki talep var, neden olmasın dedim. Zaten kendi neslime göre teknoloji ile fazlası ile ilgilenen bir insandım. Bir platform kurdum ve sadece yurt dışında yaşayan kendi danışanlarım değil, yaşadığı ülkede kültür farklılıkları nedeniyle iletişim güçlüğü çekip Türk bir psikolog ile görüşmek isteyenler için de bir seçenek olduğunu gördüm” diyor.
Zamanla Türkiye’de yaşayan ancak utandıkları, görülmekten korktukları, baskı altında oldukları, hastalık nedeniyle evden çıkamadıkları için ve daha birçok nedenle bir psikoloğun kapısını çalamayanlara da bir seçenek olmuş online terapi…
Psk. Dr. Sırmalı, kendisinin de beklemediği şekilde artan talep karşısında önceleri telefonla yaptığı görüşmeleri, yeni uygulamalar çıktıkça danışanın isteğine göre görüntülü görüşme şeklinde de yapmaya başladığını söylüyor.
“Online terapi, yüz yüze görüşme ile aynı yeri tutar mı?” sorusuna Psk. Dr. Sırmalı şöyle yanıt veriyor: “O dönemlerde bu konuda tartışmalar kongrelerde sürüyor ve yüz yüze terapiyle çok örtüşmediği düşünülüyordu. Ancak zamanla özellikle görüntülü görüşmenin yüz yüze görüşmeyle çok denk düştüğünü gördük. Tabii bunda online terapiyi yapan uzmanın mesleki tecrübesi de önemli rol oynuyor.”
Maliyet düşüyor
Ülkemizde online terapi yeni yeni konuşuluyor olsa da dünyada bu akım hızla yükseliyor çünkü insanlar artık birçok şeye oturdukları yerden ulaşmayı istiyor. Özellikle teknolojiyi hayatında daha yoğun kullanan insanlar için online terapi daha iyi bir seçenek olmaya başladı. Online terapi ayrıca maliyetleri de düşürüyor. Psk. Dr. Sırmalı, “Online terapinin bizim kültürümüzde özellikle şöyle bir avantajı var; isterseniz tamamen anonim kalabilirsiniz. Gerçek isminizi vermek zorunda değilsiniz. Sesinizden sizi kimse kolay kolay tanımaz hele ki anlık iletiyle danışıyorsanız tanınmanız daha zor. Özellikle taciz, tecavüz, aile içi şiddet gibi konularda gizli kalmak danışan için daha önemli olabiliyor. Online terapi hakkında bu noktada hala destekleyen ve desteklemeyen tutumlar çarpışmaya devam ediyor ama bunun artık bir gereklilik olduğu hususundaki fikirler daha ağır basıyor. Artık dünya değişiyor her alanda tedavi araçları değişiyor, psikoterapide de değişip dönüşmeye başladı” diyor.
Ancak ilk başlarda online olarak başlasa da, taciz, tecavüz, ensest gibi konularda bir noktadan sonra yüz yüze paylaşılması daha sağlıklı oluyor çünkü danışan online görüşmelerde bazı konuların üstünü örtmekten vazgeçemiyor ve yüzleşmekten kaçabiliyor. Oysa tedavideki kilit nokta yüzleşmek oluyor. Psk. Dr. Meltem Sırmalı, “Online terapinin buralara geleceğini ben de düşünmemiştim. Şimdi görüyorum ki önemli ihtiyaçları karşılıyor. Bahsettiğim konularda önce online başlayıp sonra beni bizzat ziyaret eden birçok danışanım var ve bu çok sevindirici” diyor.
Güvenilir isimlere bağlanın
Online terapinin dezavantajlarının ise terapiste bağlı olarak ortaya çıkabileceğini söyleyen Psk. Dr. Sırmalı, “Eğer ciddi bir mesleki tecrübeniz yoksa, danışandaki en ufak bir tını farklılaşmasını algılayamıyorsanız, teknolojik araçlar odaklanmanız için yeterli ve destekleyici kalmıyorsa online terapi sağlıklı olmayabilir. Danışanın karşısındaki kişinin gerçekten bir terapist olduğundan emin olamaması da söz konusu olabilir. Bu işi yapanın kim olduğunun çok iyi araştırılmasını öneriyorum” diyor.
Terapinin online olması danışanların her an psikoloğuna ulaşabileceği anlamına gelmiyor. Yine bir randevu sistemi işliyor ve taraflar anlaşılan saatte bilgisayarlarının başında buluşuyor. E-posta ile olan iletişimlerde de geri dönüş süresi önceden belirtiliyor ve daha hızlı bir dönüş beklenmemesi isteniyor. Danışanların aşırı beklentiye girip sürekli görüşme talep etmeleri gibi durumların da söz konusu olduğunu belirten Psk. Dr. Sırmalı bu durum uzman tarafından iyi yönetildiğinde iki taraf için de uygun şekilde düzenlenebildiğini söylüyor.
Online seansta neler oluyor?
Psk. Dr. Sırmalı bir seansı şöyle anlatıyor: “Önce merhabalaşırız. Neden aradığını sorarım ve oradan başlarız. Bir seans genellikle 50 dakika sürer ancak kısa bir şey danışmak isteyenlerle 15 veya 30 dakikalık seanslar da yapıyoruz.”
Bilirsiniz, psikologların odalarında mendil kutuları başköşede durur çünkü bazı yüzleşmelerde ağlamamak mümkün olmaz. Online bir seansta bu çok rastlanan bir durum ancak Psk. Dr. Sırmalı burada da profesyonelliğin ön plana çıktığını, o anı yönetmeyi ve yönlendirmeyi bilen uzmanlar için bu durumun sıkıntı yaratmadığını belirtiyor.
“Terapinin online olması danışanların her an psikoloğuna ulaşabileceği anlamına gelmiyor. Yine bir randevu sistemi işliyor ve taraflar anlaşılan saatte bilgisayarlarının başında buluşuyor. E-posta ile olan iletişimlerde de geri dönüş süresi önceden belirtiliyor ve daha hızlı bir dönüş beklenmemesi isteniyor.”
Online terapiyi tercih edenler
Kültür şoku yaşayan kadın
Psk. Dr. Meltem Kavcar Sırmalı’nın ilk online danışanı eşinin işi nedeniyle yeni doğmuş bebeği ile yurt dışına giden bir kadın… Psk. Dr. Sırmalı bu deneyimi şöyle anlatıyor: “Gittiği ülkede büyük bir kültür şokuna maruz kaldı ve arayıp benimle terapiye devam etmek istediğini söyledi. Yaklaşık bir yıl boyunca özellikle eşiyle ilgili sorunları nedeniyle benden telefonda terapi aldı. Bir yılın sonunda yine işten dolayı daha da uzak bir ülkeye taşındılar. O süreçte hep olumlu ve doğru psikolojik stratejiler izledik ve güzel sonuçlar aldık. Şimdi ikinci çocukları da dünyaya geldi ve gayet mutlular. Terapimiz bitmiş olsa bile zaman zaman haberleşiyoruz.”
Fransa’da yaşayan Türk
Psk. Dr. Sırmalı, deneyimlerini anlatmaya devam ediyor: “Beni internetten bulan danışanlarımdan biri Fransa’da yaşayan ve karısı Fransız olan bir Türk’tü. 12-13 senedir orada yaşıyordu ama hala ciddi uyum problemleri vardı. Eşiyle farklı kültürel yapılara sahip oldukları için kendisini orada çok yalnız hissediyor, hatta iş yaşantısında dalgalanmalar yaşıyordu. Orada da psikoloğa gitmiş ama kültür farkı nedeniyle istediği sonuçlara ulaşamamıştı. Kendisi gibi düşünen ama ona farklı pencereler açabilecek birini arıyordu. Terapiye başladık.”
İntiharın eşiğinden dönen anne
Türkiye’nin ücre köşelerinde de aslında psikoloğa gitmesi gerektiğini bilecek kadar bilinçli ancak evden çıkamayacak kadar baskı altında olan kadınlar var. İşte onlardan birinin hikayesi: “Kendisinden 41 yaş büyük birisiyle evlendirilmiş 22 yaşında bir kadındı, üç çocuğu vardı ve dördüncüye hamileydi. Hiçbir doğum kontrol yöntemi kullanamıyordu. Öğrenim düzeyi çok yüksek olmamasına rağmen çok bilinçli bir genç kadındı. Çok acı ki bilinçli olunca şartlar insana çok daha ağır geliyor. Bu hayatlarda çıkış imkanları maalesef çok az ve online terapi bile ancak bir yere kadar çözüm üretebiliyor. ‘Oku, çalış, paranı kazan, kendi ayaklarının üstünde dur, ayrıl, kendine ev tut’ gibi öneriler nasıl verilebilir? Evden dışarı çıkmasına bile izin yoktu. Hiç olmazsa depresyonu önlemek, intiharı engellemek gibi güzel yollar katettik. Halı dokuma kursuna gitmeye başladı. Giderken yanında sürekli kayınbiraderi olsa da bu onun için büyük bir gelişmeydi. Beni ne zaman arayabileceği belli olmadığı için ben onun için daha esnek olmaya çalışıyordum.”
Büyük şehrin yalnız insanları
İstanbul’un online danışan portresini ise çoğunlukla ailesi İstanbul dışında yaşayan, kendisi İstanbul’da okumuş ve profesyonel çalışma hayatına girmiş olanlar oluşturuyor. “Ailedeki yaşam ile İstanbul yaşamı arasındaki farklar bu insanların hayatında büyük ikilemler yaratıyor” diyen Psk. Dr. Sırmalı devam ediyor: “Tuvaletin dışarıda olduğu, bahçelerinde her şeyin yetiştiği bir evden lüks bir apartman dairesine gelindiğinde uyum her zaman sanıldığı kadar kolay olmuyor. Öte yandan ailenin onaylamayacağı düşünüldüğü için gizli kapaklı bir şehir hayatı yaşanıyor. Şehirli danışanlarda aldatma, evliyken cinsel tercih değişikliği gibi konular da çok sık başvuru nedeni oluyor.”
Yaprak ÇETİNKAYA
Formsanté Dergisi Eylül 2014 sayısı