Sağlığınıza dikkat etmek istiyorsunuz ama okuduğunuz ya da duyduğunuz bazı öneriler birbiri ile çelişiyor. Aklınız çok karışık… “Benim için doğru olan hangisi?” diye düşünüyorsunuz. Sakin olun, her yaşın ve bünyenin uygulaması gereken sağlıklı yaşam tüyoları farklı… Bu yazıda bazı ipuçları bulacaksınız; aklınıza takılan yerlerde ise hekiminize danışmaktan çekinmeyin.
20 +
İHMAL ETMEMENİZ GEREKEN ÜÇ BELİRTİ
ŞİDDETLİ ADET SANCISI
20’li yaşlarda adet döneminden birkaç hafta öncesinde başlayabilen kramplar ve hatta cinsel ilişki sırasındaki ağrılar çikolata kisti olarak da bilinen endometriozisi ya da cinsel yolla bulaşan hastalıkları düşündürüyor. Bu hastalıklar tedavi edilmediği takdirde ilerleyen yıllarda kısırlığa neden olabiliyor. Ağrınız varsa bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurun.
İDRARA ÇIKARKEN AĞRI
Tuvaletinizi yaparken ağrı hissediyorsanız sorununuzun sadece sistit olduğunu düşünmeyin. Ayrıca vajinada tahriş, akıntı ve hafif kramplar da varsa cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanmış olabilirsiniz. Vakit kaybetmeden doktorunuzun kapısını çalın.
BAŞ DÖNMESİ
34 yaşın altındaki kadınların yüzde 40’ında demir eksikliği bulunuyor, bu da kansızlığın ana nedenini oluşturuyor. Eğer kendinizi hep yorgun hatta zaman zaman bayılacak gibi hissediyorsanız ve nefesiniz daralıyorsa bu yüzdenin içinde yer alıyor olabilirsiniz. Tanı konulabilmesi için kan testi yaptırmanız gerekiyor. İhmal ederseniz ilerleyen yıllarda kalp hastalıkları ile karşılaşmanız kaçınılmaz olabilir.
DOĞURGANLIĞINIZ HAKKINDA DÜŞÜNMENİN VAKTİ GELDİ…
Çocuk sahibi olmak şu anki önceliğiniz olmayabilir. Ama bunu istediğiniz günler geldiğinde kara kara düşünmemek için olası problemleri önlemenin zamanı; bugün! Doğurganlık 35 yaşından itibaren azalıyor, 35 yaş altındakilerin tüp bebekte başarı şansı ise daha yüksek. Öyleyse çocuk sahibi olmakla ilgili bir engeliniz olup olmadığını şimdiden öğrenmek, size tedavi için yeterince zaman tanıyacak.
ENDİŞELENMENİZ GEREKEN: OSTEOPOROZ
Kemiklerin inceldiği, zayıfladığı ve kolayca kırıldığı osteoporoz döneminin etkilerini hayatınızın çok daha sonraki dönemlerinde görebilirsiniz. Ama bunun önüne geçmek için önlem alma zamanı 20’lerde başlıyor. Yaptığınız egzersizler ve kalsiyumdan zengin bir beslenme düzeni ileride çok işinize yarayacak. Ayrıca her gün sadece 10 dakika, koruyucu kullanmadan güneşlenin. Haftada 5 gün de kemik yapınızı güçlendirecek egzersizler yapın.
ANNENİZE SORUN: AİLEMİZDE DEPRESYON ÖYKÜSÜ VAR MI?
Ailenizin genetik olarak depresyona meyilli olup olmadığını öğrenin. Örneğin, anneniz doğum sonrası depresyonu yaşamış mıydı? Bu bilgiler sizin de yatkınlığınızı belirleyecek. Unutmayın, hiç bilmemektense erken önlem almak daha iyidir.
CİLT KANSERİ RİSKİNİ UNUTMAYIN
20’li yaşlardaki kadınlarda en sık görülen kanser türleri arasında cilt kanseri de bulunuyor. Bu yaş grubundaki kadınlarda melanomlar, meme kanseri vakalarının önüne geçiyor. Bu durumun temel sebebini ise aşırı güneşlenme merakı oluşturuyor. Ortaya çıkan melanom vakalarının büyük bölümünün güneşten ve güneş yanıklarından korunarak engellenebileceği biliniyor. Kayak yaparken, su üzerindeyken ya da plajdayken güneş ışınlarından korunmanız gerektiğini unutmayın. Cildinizde olağan dışı değişiklikler fark ederseniz hemen bir cilt hastalıkları uzmanına başvurun.
YAPTIRMANIZ GEREKEN 3 TEST
Klamidya
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların başında klamidya enfeksiyonu geliyor. Sessiz seyreden bu enfeksiyon kadınlarda en sık olarak rahim ağzı bölgesine yerleşiyor ve buradan rahim, tüpler ve yumurtalıklara yayılabiliyor. Kadınlarda tedavi edilmeyen veya tedavide geç kalınan klamidya, kısırlığa neden olabiliyor. Cinsel yönden aktif her kadının altı ayda bir kontrolden geçmesi öneriliyor.
Ben kontrolü
Başta değişime uğrama eğilimi olan benler olmak üzere tüm benlerin güneşten korunması ve düzenli takip edilmesi gerekiyor. Eğer cildiniz ben oluşumuna yatkın ise bu konuda daha dikkatli davranmanız şart! Günümüzde kullanılan dijital dermotoskopi cihazları sayesinde şüpheli benler kayıt altına alınıyor ve düzenli olarak yapılan kontrollerde eski görüntü ile yeni görüntü karşılaştırılarak bir değişim olup olmadığına bakılıyor.
Smear Testi
35 yaş altı kadınlarda en sık görülen kanser vakalarında ikinci sırayı rahim ağzı kanseri alıyor. Oysa bu kanser türünü önlemek veya erken teşhis etmek Pap Smear tanı yöntemi ile mümkün. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanınız, hangi aralıklarla testi tekrar etmeniz gerektiğini size söyleyecektir.
30 +
EN İYİ EGZERSİZ DAİRESEL ANTRENMAN
30’lu yaşlarla birlikte metabolizma hızınız düşmeye, kas yoğunluğunuz yavaş da olsa azalmaya başlıyor. Yani iyi alışkanlıklarınızı şimdi edinizseniz 40’lı yaşlarınızda da biçimli bir vücuda sahip olabilirsiniz. Dairesel antrenman olarak tanımlanan egzersiz türü tek seferde vücudunuzun her bölümünü çalıştırmanızı sağlıyor. Bu metotta ağırlık çalışmaları, jimnastik, germe hareketleri, sıçrama ve koşu bir arada yer alıyor. Bir spor salonuna üyeyseniz eğitmeniniz sizi bu konuda aydınlatacaktır.
ENDİŞELENMENİZ GEREKEN: KARACİĞER HASTALIKLARI
30’lu yaşlar, 20’lere göre daha fazla stres altında kaldığımız ve rahatlamak için daha çok alkol tükettiğimiz döneme işaret ediyor. Akşamları bir kadeh şarapla gevşemek isterken bazen ipin ucu kaçıyor, her akşam bir-iki kadeh alışkanlık haline gelmeye başlıyor. Fazla alkol kullanımı ise karaciğerin en büyük düşmanı… İngiltere’de son 15 yılda 34-50 yaş arasındaki kadınlarda karaciğer hastalıklarının iki kat artması, özellikle büyük şehirlerde yaşayan ve içki ile arası iyi olan tüm kadınlar için bir uyarı olabilir. Bir kadehten ne olur demeyin. 125 ml şarapta 1.5 ünite alkol bulunuyor. Siz keyfinizi haftada 14 üniteyi geçmeyecek şekilde sürdürün.
GÖZLERİNİZLE İLGİLENMENİN VAKTİ GELDİ
Antioksidan yönünden zengin koyu renkli sebze ve meyveler, A vitamini deposu havuç ve süt, selenyum ve çinko zengini ton balığı ile ceviz tüketmek ileride yaşa bağlı ortaya çıkabilecek sarı nokta hastalığını önlemeye yardımcı oluyor.
UYKU PROBLEMLERİNİ YENİN!
Araştırmalar gösteriyor ki; 30’lu yaşlardaki kadınların yüzde 59’u kendini sürekli yorgun hissediyor. Yoğun iş hayatı ve evdeki sorumlulukların getirdiği stresin yorgunluğa sebep olduğu düşünülebilir. Ama siz yine de daha iyi uyumak için neler yapmanız gerektiğini düşünmeye başlayın. Yeterli uyuyamamak gün boyu kendinizi bitkin hissetmenizin yanı sıra kalp krizi, diyabet, obezite ve depresyon riskini de artırıyor. İyi uyuyamayanlar, mışıl mışıl uyuyanlara göre yüzde 22 oranında daha fazla kalori alıyor. Geceleri beş saat veya daha az uyumak ise erken ölüm riskini artırıyor. Daha güzel uyumak için; Her akşam aynı saatte yatın. Gündüz şekerlemelerinden kaçının. Kafein içeren içeceklerle yatmadan altı saat önce vedalaşın. Spor yapıyorsanız, yatmadan dört saat önce egzersizlerinizi tamamlamış olun. Akşamları hafif yemekler yiyin. Ertesi günle ilgili kafanızı kurcalayan konular varsa yatmadan önce endişelerinizi kağıda dökün.
MEME KANSERİ RİSKİNİN FARKINDA OLUN
40’lı yaşların ortalarına doğru meme kanseri riski hızla yükseliyor. Meme kanserinin geleceğinizin bir parçası olmaması için önlemlerinizi şimdiden almanız gerekiyor. Hem yaşam tarzınızı değiştirerek hem de rutin kontrollerinizi yaptırarak kansere kapıları kapatabilirsiniz. Öncelikle ailenizde meme kanseri olup olmadığını öğrenin. Yanıta göre doktorunuz hangi düzende hangi kontrolleri yaptırmanız gerektiğini söyleyecektir. Ayrıca alkolü azaltın, Akdeniz tipi beslenme düzenine geçin ve düzenli sporu ihmal etmeyin.
YAPTIRMANIZ GEREKEN 3 TEST
Karaciğer Fonksiyon Testi 30’lu yaşlarda karaciğer hastalıklarının arttığı gerçeği önünüzde dururken, neden basit bir kan tahlili ile karaciğerinizi kontrol ettirmeyesiniz?
Doğurganlık Testi
35’ten sonra doğurganlığın azaldığı bir gerçek. Daha kolay hamile kalabilmek için hamile kalmadan önce, 30’lu yılların başından itibaren doğurganlığınızı test ettirin.
Beden Kitle İndeksi
Gerçeklerle yüzleşelim; 30’lu yaşlardan itibaren daha kolay kilo almaya, aldığımız kiloları da daha zor vermeye başlıyoruz. Beslenmenizi 20’li yaşlardaki gibi sürdürmeye devam ederseniz bir yıl sonra böyle olacağının bir garantisi yok. Vücut ağırlığınızı, boy uzunluğunuzun (metre cinsinden) karesine bölün. Çıkan sonuç 18.5 ve altı ise zayıf; 18.5- 24.9 arası ise normal, 25-29.9 arası ise hafif şişmansınız demektir. Bunların üzerindeki rakamlar ise obeziteye işaret ediyor.
ANNENİZ MENOPOZA NE ZAMAN GİRDİ?
Menopoz başlangıç tarihiniz genetik özellikleriniz ile çok yakından ilgili… Eğer anneniz menopozla erken tanışmışsa siz de buna hazırlıklı olun. 30’larda kendini gösterebilecek erken menopoz belirtilerinin vitamin ve Omega 3 yönünden zengin bir beslenme ve düzenli spor ile ertelenebileceğini unutmayın. Devamı diğer sayfada
40 +
YAPTIRMANIZ GEREKEN ÜÇ TEST DİYABET
Bu yaşlarda metabolizmanızın yavaşlaması vücudunuzdaki yağ oranının artmasına neden oluyor. Bu da sizi Tip 2 diyabet ile tanıştıracak olan insülin direncinin gelişmesine yol açıyor. Kontrol altına alınmayan diyabet körlük sebebi olmasının yanı sıra ölümcül de olabiliyor. Sık sık susuyor ve en basit işleri yaparken bile bitkinlik hissediyorsanız basit bir idrar testi ile diyabetiniz olup olmadığından emin olmalısınız.
KAN BASINCI
Her üç yetişkinden birinde yüksek tansiyon görülüyor. Üstelik bu hastalık sinsi seyrediyor; yani uzun süre belirti vermiyor. Kan basıncınızı düzenli olarak ölçmenin veya ölçtürmenin ne kadar kolay bir işlem olduğunu söylememize gerek yok. Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon ise kalp hastalıklarına hatta kalp krizine neden olabiliyor.
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ)
Kemik erimesi kadınları daha çok 40’lı yaşların sonu ile 50’li yaşların başlarında etkiliyor ancak erken dönemde kemik yoğunluğu testleri yaptırmakta fayda var. D vitamini desteği almak ve kalsiyum seviyelerini düzenlemek riski azaltıyor. Eğer erken menopoza girdiyseniz bu taramalar daha büyük önem taşıyor.
EN İYİ SPOR: YÜZME
Bu yaşlarda kardiyo egzersizleri yapmak hem yavaşlayan metabolizmayı hızlandırıyor hem de eklemlerin esnek ve güçlü olmasını sağlıyor. Kasları, tendonları ve bağları güçlendirme özelliği ile yüzme bu yaşlarda özellikle öneriliyor. 40 yaşından sonra her yıl kas yoğunluğunun yüzde 2’sini kaybeden kadınlar için, suyun direncine karşı yapılan ve tüm vücudu çalıştıran yüzme öneriliyor.
ENDİŞELENMENİZ GEREKEN: CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR
Şaşırmayın… Cinsel yolla bulaşan hastalıklar sadece 20’li yaşların problemi olmaktan çıktı. Günümüzde boşanma oranlarının artması 40 yaşından sonra yeniden çok eşli yaşamaya başlayan kadın ve erkeklerin ortaya çıkması sonucunu da beraberinde getirdi. Üstelik bu yaşlarda artık hamilelikten korkmayan kadınlar ve erkekler prezervatif kullanmıyor. Tüm bu nedenlerden ötürü son yıllarda 40 yaş üzeri kadınlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklarda artış görülüyor.
BAĞIRSAK KANSERİ RİSKİNİN FARKINDA OLUN
Bağırsak kanseri riski yaşla birlikte artıyor ve vakaların yüzde 97’si 50 yaş üzerinde görülüyor. Bu nedenle 40’lı yaşlarda kontrole başlamanız tüm kanser türlerinde olduğu gibi bağırsak kanserinde de önleyici oluyor. Eğer ailenizde bağırsak kanseri, bağırsak polipleri ya da ülseratif kolit öyküsü varsa bunu doktorunuzla paylaşın. Tarama yöntemleri sayesinde uzun bir ömür şansınızı yüzde 90 artırmış olacaksınız. Rutin kontrollerinizin yanı sıra daha az alkol, daha az kırmızı et, daha çok lifli besin tüketin ve daha aktif yaşayın.
İHMAL ETMEMENİZ GEREKEN 3 BELİRTİ
Kanayan diş etleri
Dişlerinizi fırçalarken diş etleriniz mi kanıyor? Bu durum sizin için küçük bir sorun olabilir ama kanayan diş etleri tedavi edilmediği takdirde diş kayıplarına neden olabiliyor. Ayrıca kanayan diş etleri 700’den fazla bakterinin kanınıza karışmasına, uzun vadede ise kalp hastalıklarına yol açıyor. Eğer diş etleriniz kanıyorsa diş hekiminizi aramanın zamanı gelmiş demektir.
Aşırı bitkinlik
Ortada hiçbir neden yokken bitkinseniz ve bu çok uzun zamandır sürüyorsa tiroit beziniz yeterince çalışmıyor olabilir. Tedavi edilmeyen hipotiroidi hastalığı ise kalp yetmezliğine neden olabiliyor. Eğer sürekli halsiz hissediyorsanız, kilo alıyorsanız, saçlarınız zayıfladıysa, sesinizde bir kalınlaşma varsa hemen bir endokrinoloji uzmanına başvurmayı ihmal etmeyin. Basit bir kan testi ile sonucu öğrenebilirsiniz.
İnatçı şişkinlik
Karnınızda bir şişkinlik varsa, pelvik ağrısı çekiyorsanız ve iştahınız azaldıysa yumurtalık kanserinden şüphelenmek gerekebiliyor. Yumurtalık kanseri daha çok 40 yaş üzeri kadınlarda görülüyor, üstelik smear taramasında görülemediği için sıklıkla atlanabiliyor. Bu nedenle eğer olağan dışı bir belirti fark ederseniz hemen kadın hastalıkları ve doğum uzmanınıza danışın. Kanserde erken teşhisin ne kadar önemli olduğunu unutmayın!
Formsante Dergisi Kasım 2011 Sayısı