Çocuklarda her öksürük bir hastalık belirtisi midir? Öksürük nedir, nasıl olur? Öksürük neden olur? Kadıköy Florence Nightingale Hastanesi’nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Lale Seren anlattı. İşte Dr. Lale Seren’in ailelere tavsiyeleri…
ÖKSÜRÜK NEDİR?
Öksürük; hava yollarının sekresyonlardan temizlenmesini ve alt solunum yollarına yabancı maddelerin girmesini önleyen solunum yollarını koruyan önemli bir savunma mekanizmasıdır. Bir hastalık değil bir bulgudur.
Çocuklarda en sık hastaneye başvuru nedeni olan öksürük; solunum yolu hastalıklarının en önemli ve en sık görülen belirtilerinden biridir. Öksüren çocuğun uyku düzeni bozulur ,uyumayan çocuğun uykusuz kalan ebeveynlerinin yaşam kalitesi değişir. Kısaca öksürük aileler açısısından da sıkıntı yaratan bir durumdur.
ÖKSÜRÜK REFLEKSİ ÇOCUKLARDA NE ZAMAN OLGUNLAŞIR?
Öksürük refleksi çocuklarda yaklaşık 4- 5 yaş civarında olgunlaşır. Erişkinler mevcut hava yolu sekresyonlarını kolayca çıkarırken, çocuklarda bol bulunan sekresyonlar bu yaştan önce kolay çıkarılamaz. Bu nedenle çocuklara öksürük refleksi olgunlaşmadan önce kuruyemiş gibi boğaza kolay kaçabilen yiyeceklerin verilmesi sakıncalıdır.
ÖKSÜRÜK NASIL OLUŞUR?
Öksürük, istemli olabileceği gibi bazen isteğimiz dışında da ortaya çıkabilir. Öksürüğün ortaya çıkmasına neden olan duyarlı bölgelerde öksürük hücreleri (reseptör) vardır. Bunların en çok bulundukları yerler gırtlak, ana nefes borusu ve büyük bronşlardır, ama burun, sinüsler, yutak, kulak zarı, dış kulak yolu, kalp zarı ve hatta midede bile öksürük hücreleri (reseptör) bulunur. Öksürük hücreleri (reseptörleri) sinirler aracılığıyla gelen uyarılar sayesinde beyinde bulunan öksürük merkezini aktive eder ve bunun sonucunda da yine sinirler aracılığıyla öksürüğü oluşturacak yapılara gerekli uyarılar gönderilir. Ve öksürürüz.
ÖKSÜRÜK NEDEN OLUR?
Öksürüğün pek çok nedeni olabilir. Genellikle öksürüğün solunum yoluna bağlı problemlerden kaynaklandığı düşünülse de öksürük hücreleri ( reseptör )kulak zarı, dış kulak yolu, kalp zarı ve midede de olduğundan bu bölgeleri etkileyen hastalıklarda da sıklıkla öksürük görülür.
Yani, öksürük yalnızca akciğer hastalıklarında değil, diğer organ hastalıklarıyla birlikte de ortaya çıkabilir. (Orta kulak enfeksiyonları yani otit, sinüzit, ağız ve burunu ilgilendiren tüm hastalıklar, bademcik iltihabi, alerjik rinit, dış kulağın uyarılması, kalp yetmezliği, mide problemleri özellikle çocuklarda sık görülen reflü hastalığı gibi…)
SAĞLIKLI ÇOCUK ÖKSÜRÜR MÜ?
Çocuklarda öksürük süresi, karakteri ve altta yatan nedenler yönünden erişkinlerden farklıdır. Bu farklılıklar çocuklarda öksürük sınıflamasında yardımcı olur .
Çocuklarda öksürük iki kategoride sınıflanır:
NORMAL VE BEKLENEN ÖKSÜRÜK
Sağlıklı çocukların gün boyunca 0-140 (ortalama 10 kez) öksürdüğü rapor edilmiştir. Ayrıca 1 yaşın altında anne ve babası sigara içen çocukların %50’sinde herhangi bir sağlık problemi olmaksızın gün içinde öksürdüğü bilinir.
ANORMAL ÖKSÜRÜK
- Çocuklarda anormal öksürük; süreye göre (akut / subakut / kronik),
- öksürük karekteri ve kalitesine göre (kuru / yaş),
- zamanına göre (gece / gündüz),
- yaş grubuna göre (bebeklik / çocukluk çağı /adölesan) ve
- sebebine göre (spesifik / nonspesifik) sınıflandırılır.
Çocuklarda öksürüğün görülme süresine göre;
- Akut öksürük; 2 haftadan daha az sürede olan
- Subakut öksürük; 2-4 hafta süren
- Kronik öksürük ise; 4 haftadan fazla süreli olan öksürük tanımında kullanılır.
AKUT ÖKSÜRÜK
- Üst solunum yolu infeksiyonları, özellikle soğuk algınlığı akut öksürüğün en sık sebebidir.Başlıca belirtileri, öksürük, burun akıntısı, geniz akıntısı ve burun tıkanıklığıdır.
Tipik olarak çoğu kendiliğinden düzelir. Yada hastalık tedavi edildiğinde, öksürük de bir süre sonra geçer. Üst solunum yolu enfeksiyonu ile ilişkili öksürük çocukların %50’sinde 10 gün içinde, bazılarında 25 gün içinde düzelir. Ayrıca hava kirliliği, nem, irritan gazlar, sigara maruziyeti gibi çevresel faktörler çocuklarda akut öksürüğe yol açar.
Unutulmamalıdır ki; üst solunum yolu enfeksiyonu geçirme sıklığı 4 yaşın altındaki çocuklarda yılda 5 – 7 kez, 10-14 yaş arasında yılda ortalama 2 – 5 defadır. Böyle hesaplanırsa okul öncesi yaşlarda üst solunum yolu hastalıklarına bağlı bir öksürük yılın üçte birini içine alan zamanın (yaklaşık 100 gün) öksürük ile geçmesi anlamına gelir.
Çocuklarda öksürük basit bir soğuk algınlığı olabileceği gibi ciddi bir hastalığın da belirtisi olabilmektedir.
SUBAKUT ÖKSÜRÜK
En sık neden infeksiyon sonrası gelişen öksürüktür.Viral bir infeksiyondan sonra 2-3 haftalık dönemde öksürük refleks duyarlılığı artmış olup koku, aerosol, ısı değişiklikleri gibi zararsız uyaranlar öksürüğü kolaylıkla uyarır.
Astım, sinüzit, devam eden alerjen maruziyeti diğer sık nedenidir.
Dört haftadan daha kısa süren, üst solunum yolu infeksiyonu ile başlayan, muayene bulguları normal olan, başka bir belirtinin eşlik etmediği hastalarda ileri araştırma yapmaya gerek yoktur. Bu çocuklarda; öksürüğün bir hastalık değil, bir belirti olduğunu hatırlamak çok önemlidir.
- Kronik öksürük
- Kronik öksürük çocukluk çağında yaygın olarak görülür. 1-6 yaş arasındaki okul öncesi çocuklarda görülme sıklığı % 5 iken, 7-14 yaş arasındaki daha büyük çocuklarda % 15 oranında gözlenir.
Kronik öksürük , uzun süreli olan ve yanında mutlaka ciddi bir hastalığında eşlik edebildiği bir öksürük türüdür. Çocuklarda gelişen kronik öksürük en sık olarak astımdan ve alerjiden kaynaklanır. Ancak geniz akıntısı, bronşiolit ya da reflü hastalığı gibi durumlar da kronik öksürük nedeni olabilir.
Öksürük sebeplerini göz önünde bulundurduğumuzda hafif soğuk algınlığından kalp yetmezliği gibi ciddi durumlara kadar geniş bir yelpazede görülebilen öksürük; pandemi döneminde ailelerin akıllarına Covid -19 hastalığına bağlı olabilir mi sorusunu getirdi.
Biliyoruz ki; Kovid-19 hastalığında erişkin döneminde görülen üçlü belirti ateş-öksürük-nefes darlığı çocuklarda kendini daha farklı belirtilerle gösteriyor. Yapılan çalışmalarda, Kovid-19 pozitif çocukların yüzde 55’inde yorgunluk, yüzde 54’ünde baş ağrısı ve yarısında yüksek ateş görüldü. Bununla birlikte, söz konusu çocukların yaklaşık yüzde 38’inde boğaz ağrısı mevcutken, yüzde 35’inde iştahsızlık, yüzde 15’inin olağandışı bir deri döküntüsü ve yüzde 13’ünde ise ishal-kusma vardı. Fakat bu yanılgıya sebep olmamalı çocukların bazılarında temel hastalık bulguları ateş, kuru öksürük, halsizlik, burun akıntısı veya tıkanıklığı şeklinde başlamaktadır.
Bu bakımdan pandemi açısından dikkatli olduğumuz bugünlerde öksürük şikayeti olan her yaş grubu çocuğun ebeveynleri tarafından dikkatle izlenerek doktor kontrollerini ihmal etmemesi önemlidir.
ÖKSÜRÜK HANGİ DURUMLARDA CİDDİYE ALINMALI?
- Yenidoğan döneminde başlayan öksürük
İlk 3 ayda görülen öksürük
- Beslenme ile ilişkili öksürük
- Ani başlayan öksürük
- Balgamlı öksürük
- Öksürük ile birlikte yüksek ateş, halsizlik, iştah kaybı, terleme, kilo kaybı gibi belirtilerden biri varsa ,
Başka hiçbir olası neden ve semptom bulunmadığında çocuğunuzun öksürüğü 3 haftadan uzun bir süredir devam ediyorsa;
Bu konuda dikkatli olunmalı ve MUTLAKA bir çocuk doktoruna başvurulmalıdır.
İLGİLİ İÇERİKLER
- Öksürük ve soğuk algınlığına karşı ayva çayı
- Bebeklerde öksürük, hırıltı neden olur? Nasıl geçer?
- Sizinki hangi öksürük?
