Anne karnında bebeğin içinde yaşadığı sıvı ile yapılan testin adıdır. Bu testi yaptırmadan önce pek çok anne adayı testin detaylarını merak eder. Peki, hangi durumda istenir? Bebeğe ya da anneye zararı var mıdır? Amniyosentez testinde nelere bakılır? Test öncesi ve sonrası nelere dikkat edilmeli? Konu hakkında merak edilenleri Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Pınar Kadiroğulları sizler için anlattı.
Doğum öncesi fetusun içinde yüzdüğü sıvıdan girişimsel işlem ile bir miktar sıvı alma işlemine amniyosentez denmektedir. Amniyosentezde hamile bireyin karnına girilen ince bir iğneyle rahme ve buradan da bebeğin zarlarına ulaşılıp, geçilerek bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısından bir miktar sıvı alınır ve bu sıvıdan inceleme yapılır.
AMNİYOSENTEZ TESTİ NE İŞE YARAR? NEDEN YAPILIR?
Amniyosentez, fetusun genetik incelemesi için kullanılan bir işlemdir. Dünya genelinde bu işlemin büyük bir kısmı Down sendromu gibi kromozomal hastalıkların araştırılması için yapılmaktadır. Amniyosentez ile fetusta olabilecek genetik hastalıklar, kromozom bozuklukları veya intrauterine enfeksiyon gibi durumlar teşhis edilebilir.
Amniyosentez genellikle genetik taramalar için yapılsa da bazen bebeğin sıvısının çok olduğu durumlarda da anne adayını fizyolojik olarak rahatlatmak için tedavi amaçlı kullanılabilir. Bebeğin akciğerlerinin doğum için yeterli olgunlukta olup olmadığının araştırılması, kan uyuşmazlığı ihtimalinin bulunması, babalık testi, annenin önceki bir hamileliğinde kromozom anomalisi, nöral tüp defekti gibi durumların söz konusu olması, ultrason sonucunda normal dışı bulgulara rastlanılması, akraba evliliği veya ailede kistik fibrozis, orak hücre anemisi, kas distrofisi gibi bir genetik hastalığın bulunması kullanılabildiği diğer sebeplerdir.
Hekim tarafından gerekli görülmesi halinde kısa süren ve düşük risk taşıyan bu işlem, anne ve bebek sağlığı için önemli olabilecek hastalıkların kesin teşhisine imkan tanıması amacıyla yapılabilir.
AMNİYOSENTEZ TESTİ NASIL YAPILIR?
Amniyosentez işlemi için anne adayı ve aile, yapılan ayrıntılı ultrason değerlendirmesi sonrası, sağlık profesyonelleri tarafından bilgilendirilir. İşlemin nasıl ve neden gerçekleştirileceği ile riskler hakkında bilgi verildikten sonra hastanın yasal onayı alınır. İşlem yapacak hekim tarafından bebeğin pozisyonu ve iğnenin girileceği alan tespit edilir. Ardından karın bölgesi cildi güzelce temizlenip sterilize edilir ve iğne ultrason kontrolü eşliğinde rahime sokulur. Kullanılan ince iğne önce rahime ve ardından da amniyon sıvısının bulunduğu boşluğa ulaşılır. Yaklaşık 15-20 ml. sıvı asiste eden kişi tarafından enjektöre çekilir. Eş zamanlı olarak ultrason bebeğin hareketleri takip edilir. İğne girişi genellikle bebeğin bebeğin eşinden uzakta ve ayak kısmından yapılır. Enjektörün çıkarılmasından sonra işleme son verilir. Işlem alanı yeniden temizlenir. Alınan amniyon sıvısı materyali oda sıcaklığında incelemek üzere, bekletilmeden laboratuvara gönderilir.
AMNİYOSENTEZ TESTİ NE ZAMAN YAPILIR? BELİRTİ BİR AYI VAR MI?
Amniyosentezin kaçıncı haftada yapılması gerektiği, testin uygulanma amacına göre değişkenlik gösterir. Amniyosentez erken ve geç zamanlı olarak uygulanabilir. Erken amniyosentez 13. haftadan itibaren yapılabileceği gibi, geç amniyosentez 21-22 haftaya kadar uygulanabilir. Amniyosentez uygulaması için en ideal zaman 16-20 hafta arasıdır ve bu zaman aralığı işlem ve sonuç değerlendirmesi açısından daha az risk taşımaktadır.
AMNİYOSENTEZ TESTİNDE NELERE BAKILIR?
Amniyosentez rutin olarak her gebeye uygulanmaz. İkili ya da üçlü test dediğimiz tarama testlerinde sonucu riskli grupta olan gebelere yapılan ileri bir incelemedir. Bebekte kromozom analizi yapmak, AFP varlığı ya da nöral tüp defektini araştırmak için kullanılmaktadır.
AMNİYOSENTEZ TESTİNİN RİSKİ VAR MI? VARSA NELER?
Amniyosentez işlemi, az da olsa düşük riski taşır. Tecrübeli bir hekim tarafından ve uygun şartlarda yapılan amniyosentez işleminde düşük riski oldukça azdır. 15. haftadan sonra yapılan amniyosentez için düşük riskinin %0,6 ile %1 aralığında olduğu bilinmektedir. Erken dönemde yapılan işlemlerde düşük riski daha da artar. Tüm cerrahi girişimlerde olduğu gibi amniyosentezde de enfeksiyon riski vardır ancak çok düşük ihtimaldedir (%0,1’dir ).
Anne ve bebek arasında Rh faktörü farkının bulunması halinde bebekte çeşitli sağlık sorunları oluşabilir. Böyle bir riskin oluşmaması için kan grubunu bilmeyen annelere amniyosentezden önce kan grubu testi yapılması ve işlem sonrası iğne yapılması gerekebilir. Annede bulunan Hepatit B, C veya HIV enfeksiyonunun amniyosentez esnasında bebeğe geçebilir. Bu risklerin çok düşük olması nedeni ile hekim tarafından gerekli görülmesi halinde amniyosentez işleminin yaptırılması önerilmektedir.
AMNİYOSENTEZ TESTİ NE KADAR SÜREDE YAPILIR?
Amniyosentez işlemi oldukça kısa süren bir işlemdir. İğnenin karına girişi, sıvının alınışı ve iğnenin karından çıkarılması şeklinde son bulur. Ortalama hazırlık süresi ile beraber 20-30 dakika sürebilmektedir.
AMNİYOSENTEZ TESTİ SONUÇLARI NE KADAR SÜREDE ALINIR?
İşlem sonrası alınan sıvı, incelenmek üzere genetik laboratuvarına gönderilir. Amniyosentez sonuçları iki aşamalı olarak incelenir. Birinci aşama olan, floresan teknik adı verilen FISH metodu ile (Fluorescent in Situ Hybridization) sonuçlar 2-3 gün içerisinde alınmaktadır. 
FISH metodunun yaygınlığı daha az olup, bazı laboratuvarlar tarafından kullanılmaktadır. Tam kromozom analizi için ise hücre kültürlerinin sonucunun beklenmesi gerekmektedir. Bu da 1 ile 3 hafta sürebilmektedir. Amniyon sıvısından alınan bebek hücreleri kültür adı verilen ortamda çoğaltılarak laboratuvarda incelenmektedir. Akciğer gelişimini ölçmeye yönelik sonuçlar birkaç saat içerisinde çıkmaktadır. Enfeksiyon testlerinin tamamlanması bir haftayı bulmaktadır. Genetik taramaların sonuçları 15-20 gün içerisinde alınırken bazı özel testlerin sonuçlanması için birkaç aya ihtiyaç olabilir.
AMNİYOSENTEZ ÖNCESİ HAZIRLIK SÜREÇLERİ NELER?
İşlem öncesinde herhangi bir ön hazırlık yapılmasına gerek yoktur. İşlemi yapacak hekim işlem öncesinde su içilmesini isterse bunun bilgisini hastaya verecektir. Gebeliğin 20. haftasından önce yapılan amniyosentez uygulamalarında hekimler idrar kesesinin dolu olmasını ve uygulamadan önce bol miktarda su içilmesini tavsiye edebilir. Gebeliğin 20. Haftasından sonra gerçekleştirilen uygulamalarda ise tam tersine mesanenin boş olması önerilebilmektedir.
Amniyosentez işleminden önce anne adayı sağlık profesyonelleri tarafından bilgilendirilir. İşlemin nasıl ve neden gerçekleştirileceği ile riskler hakkında bilgi verildikten sonra hastanın yasal onayı alınır.
AMNİYOSENTEZ TESTİ SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Amniyosentez işleminden sonra rutin yatak istirahati gerekmez ancak anne adayının birkaç gün yoğun fiziksel aktivitelerden kaçınması önerilmektedir. İşlem sonrası bir müddet egzersiz yapılmamalı ve cinsel ilişkiye girilmemeli, 15 dakikadan uzun süre ayakta durulmamalıdır. İşlem sonrası günlerde 37,5 derece üzerindeki ateş, vajinal kanama, bebeğin suyunun gelmesi, kötü kokulu akıntı, devam eden kramplar, iğnenin girdiği bölgede kızarıklık veya enfeksiyon, bebeğin hareketsizleşmesi veya bebeğin hareketlerinde değişiklik hissedilirse hemen doktorunuza bilgi verilmelidir.
AMNİYOSENTEZ ANNEYE ACI VERİCİ BİR İŞLEM Mİ?
Amniyosentez, genellikle işlem sırasında bir sorunla karşılaşılmadığı sürece acı vermez. Anne sadece iğnenin girişini ve işlem sırasında hafif kramp benzeri bir ağrı hissedilmektedir. Amniyosentez sonrasında hafif kramp hissi devam edebilir ve hafif vajinal kanamalar olabilir. Kadın doğum uzmanları kısa bir süre yatakta dinlenme tavsiye ederler. Bu düşük riskini azaltmak için alınan bir önlemdir.
AMNİYOSENTEZİ BEBEK HİSSEDER Mİ, ETKİSİ VEYA ZARARI OLUR MU?
Amniyozentez bebeğin hissedebileceği ya da bebek üzerinde yapılan bir işlem değildir. Çok nadir olarak amniyosentez uygulaması sırasında bazen bebeğin kolu ya da bacağı hareket ettiğinde bebeğe iğne batması söz konusu olabilir. Nadir yaşanan ve ciddi yaralanmalara neden olmayan bir durumdur.
Amniyosentez sonrası fetus için gerekli sıvıyı da vücut kısa sürede yerine koyar. Bu nedenle su azalması da bebek için sıkını oluşturmamaktadır. Alınan miktarı, anne vücudunun yaklaşık 3 saat içerisinde tümüyle yerine koyduğu tahmin edilmektedir.
İLGİLİ İÇERİKLER
- Hamilelikte ay ay yapılacak tarama testleri ve tahliller
- Anne karnında down sendromu belirtileri neler? Ne zaman, nasıl anlaşılır?
- Fetal DNA nedir? Genetik hastalıklara anne karnında teşhis!
