Günlük hayatımızı yorulmadan, zorlanmadan en iyi şekilde sürdürebilmek, yaşımız ilerledikçe sağlık sorunlarının üstesinden gelebilmek, daha zinde ve aktif olabilmek için hareket etmenin, egzersiz yapmanın kaçınılmaz olduğunu artık neredeyse hepimiz biliyoruz.
Yazı: Irmak Yaşar
Gerek yapılan bilimsel araştırmalar, gerekse deneyimlerimiz egzersizin beden ve zihin sağlığına olumlu etkilerini gözler önüne seriyor. Egzersiz ve sporun insan hayatına olumlu etkileri görmezden gelinemeyecek kadar ortadayken, bu disiplinleri doğru bilgiler ışığında uygulamak hayatımızda çok büyük farklar yaratıyor.
Vücuda aşırı yüklenmeden, sakatlanmadan, sürdürülebilir şekilde egzersiz yapmaya önem vermemiz gerekiyor. Günlük hayatımıza egzersiz rutinlerini eklerken amaçları doğru belirleyip, kendimizi hırpalamadan, sınırlarımızı bilerek ama zamanla da bu sınırları yavaş yavaş genişleterek, uyku ve beslenme dengesini de işin içine katıp hayat boyu sürdürülebilecek rutinler oluşturabiliriz.
Hedefimizin önce sağlık olması egzersizi ve sporu çok daha kaliteli hale getirir. Rahatsızlıkları önleyici ve tedavi edici yaklaşımlarla egzersizi yaşamımızın bir parçası haline getirmek için, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Demet Tekdöş Demircioğlu, sorularımızı yanıtladı.
SPOR İLE EGZERSİZ YAPMAK ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?
Spor yapmak ve egzersiz yapmak genellikle benzer ama birbirinden farklı kavramlardır. Esasında spor yapıyorum ya da egzersiz yapıyorum dediğimizde farklı disiplinlerden bahsettiğimizi bilmeliyiz.
Spor yapmak, belirli bir amaca yönelik olarak yapılan ve genellikle rekabet içeren fiziksel aktiviteleri ifade eder. Örneğin, futbol, basketbol, voleybol, koşu, yüzme, jimnastik gibi sporlar yapmak insanların fiziksel becerilerini geliştirirken, aynı zamanda belirli bir amaca yönelik birtakım stratejileri de gerektirir. Spor yapmak, genellikle bir takım veya kulüp içinde yapılan etkinlikleri ifade eder ve antrenman programları ile birlikte uzman bir eğitim gerektirebilir.
Egzersiz yapmak, bireysel olarak veya belirli bir program dahilinde yapılan fiziksel aktiviteleri ifade eder. Amacı, sağlığı geliştirmek, fiziksel formu korumak veya kilo vermek gibi bireysel hedeflere ulaşmaktır. Egzersiz yapmak, yürüyüş, koşu, bisiklet sürme, yüzme, fitness egzersizleri, pilates, yoga vb. gibi aktiviteleri içerebilir. Egzersiz yapmak, genellikle bireysel olarak yapılan bir etkinliktir ve antrenman programları veya eğitmen desteği olmadan da yapılabilir.
Özetle, spor yapmak, bir takım veya kulüp içinde yapılan belirli bir amaca yönelik aktiviteleri ifade ederken, egzersiz yapmak, bireysel olarak veya belirli bir program dahilinde yapılan fiziksel aktiviteleri ifade eder. Hepimiz egzersiz yapabiliriz ve yapmalıyız da ama bilinçli olmak için işin uzmanlarından yardım almak ve gelişen bilgilerden haberdar olmak çok önemli.
SPOR SAĞLIĞA ZARARLI OLABİLİR Mİ?
Spor, sağlığa zararlı olmak bir yana, sağlıklı bir yaşam tarzının önemli bir parçasıdır. Düzenli fiziksel aktivite, kalp hastalığı, diyabet, obezite, osteoporoz, depresyon ve bazı kanser türleri gibi birçok hastalığın önlenmesinde ve tedavisinde yardımcı olabilir. Ancak, aşırı spor yapmak veya yanlış bir şekilde egzersiz yapmak sağlık problemlerine neden olabilir. Özellikle, kas ve eklem yaralanmaları, kalp problemleri, aşırı yorgunluk, yeme bozuklukları, stres kırığı, bağışıklık sistemi problemleri gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, spor yapmadan önce sağlık durumunuzu dikkatlice değerlendirmek, doğru egzersiz programı seçmek ve özellikle başlangıçta egzersiz yükünü yavaşça artırmak önemlidir. Elbette spor sağlığa zararlı değil aksine çok faydalıdır. Ancak, uygun şekilde yapılmadığında veya aşırıya kaçıldığında sağlık problemlerine neden olabilir. Bu nedenle, spor yaparken sağlık durumunuzu göz önünde bulundurun, doğru egzersiz programı seçin ve özellikle başlangıçta yavaşça ilerleyin. Ayrıca, önce doktorunuza ardından egzersiz uzmanınıza danışmanız da faydalı olur.
TEDAVİ EDİCİ EGZERSİZLER NELERDİR?
Tedavi edici egzersizler, bir sağlık sorununa sahip olan kişilerin belirtilerini azaltmak, fiziksel fonksiyonlarını artırmak ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için yapılan egzersizlerdir. Bu egzersizler, özellikle kas-iskelet sistemi bozuklukları, kardiyovasküler rahatsızlıklar, solunum sorunları ve diyabet gibi kronik hastalıkların tedavisinde kullanılır. Tedavi edici egzersizler, sağlık sorununa bağlı olarak farklılık gösterir. Ancak, genellikle düşük etkili aerobik egzersizler, güçlendirme egzersizleri ve esneme egzersizleri içerir.
Düşük etkili aerobik egzersizler, kalp ve akciğer sağlığını artırmak ve genel dayanıklılığı artırmak için kullanılır. Yürüyüş, bisiklet sürme, yüzme ve su aerobiği gibi düşük etkili egzersizler, eklemlere ve kemiklere daha az stres uygular ve dolayısıyla daha az travmaya neden olur.
Güçlendirme egzersizleri, kas gücünü ve dayanıklılığını artırmak için kullanılır. Bu tür egzersizler, özellikle bel, sırt ve boyun gibi bölgelerdeki kasları güçlendirerek, duruş bozukluklarını düzeltmek ve ağrıları azaltmak için önerilir. Direnç bantları, halterler veya vücut ağırlığı egzersizleri gibi aletli veya aletsiz egzersizler kullanılabilir.
Esneklik egzersizleri, eklemler ve kaslar arasındaki hareketliliği ve esnekliği artırmak için kullanılır. Bu tür egzersizler, kasların uzamasına ve esnemesine yardımcı olan germe hareketlerini içerir. Yoga, pilates ve tai chi gibi aktiviteler, esneklik egzersizlerinin bir parçası olarak önerebiliriz.
TEDAVİ EDİCİ EGZERSİZLERİ YAPMAK İÇİN DOKTORA GİTMELİ MİYİM?
Egzersiz yapmak herkes için faydalı olabilir ancak özel bir sağlık durumunuz varsa, tedavi edici egzersizler yapmadan önce bir doktora danışmanız önemli. Bazı sağlık durumları, egzersiz yaparken dikkat edilmesi gereken özel önlemler gerektirir veya belirli egzersizlerin yapılması sakıncalı olabilir. Örneğin, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, astım, diyabet, obezite veya kemik ve eklem problemleri gibi durumlar, egzersiz yaparken dikkatli olmanız gereken sağlık sorunlarıdır.
Doktorunuz, sağlık durumunuzu değerlendirerek, sizin için en uygun egzersizleri önerir ve herhangi bir olası riski minimize etmek için size talimat verir. Tedavi edici egzersizler yapmak için fizyoterapist veya egzersiz uzmanı gibi başka bir sağlık uzmanına da yönlendirebilir.
Bu nedenle, tedavi edici egzersizler yapmak istiyorsanız, öncelikle bir alanında uzman bir doktora danışmanızı öneririm.
TEDAVİLERDE PİLATESİN KATKISI OLUR MU?
Pilates, Joseph Pilates tarafından geliştirilen ve vücut farkındalığı, denge, esneklik, kuvvet ve postürün geliştirilmesine odaklanan bir egzersiz biçimidir. Yavaş, kontrollü ve düşük etkili hareketlerden oluşur, genellikle yoga ve bale gibi diğer egzersiz biçimleriyle de ilişkilendirilir.
Pilates, “merkez” olarak adlandırılan karın, sırt ve kalça kaslarının güçlendirilmesine odaklanır. Bu kasların güçlendirilmesi, vücudun dengesini, duruşunu ve koordinasyonunu geliştirmeye yardımcı olabilir. Pilates hareketleri, solunum kontrolü, yavaş ve kontrollü hareketler ve vücut farkındalığı ile birleştirilir.
Pilates hareketleri mat üzerinde veya reformer ve aparatları kullanılarak uygulanır. Pilates egzersizleri her yaş grubu ve fitness seviyesindeki insanlar için uygundur ve genellikle spor salonlarında, stüdyolarda veya grup dersleri şeklinde sunulur. Pilatesin faydaları arasında postürün geliştirilmesi, kas tonusu ve esnekliğinin artırılması, stresin azaltılması, kas-iskelet ağrılarının azaltılması ve kas gücünün artırılması sayılabilir. Pilates, hem bedensel hem de zihinsel sağlığa katkıda bulunabilir ve genel bir sağlıklı yaşam tarzının önemli bir parçası olabilir.
KLİNİK PİLATES NEDİR?
Klinik ve normal pilates arasındaki temel fark, klinik pilatesin fizyoterapistler tarafından yönetilen bir rehabilitasyon programı olması. Klinik pilates, belirli sağlık sorunlarına sahip insanlar için tasarlandı ve amacı fiziksel işlevi ve hareket kalitesini artırmak ve ağrıları azaltmak.
NORMAL PİLATES NEDİR?
Normal pilates, genel fitness amacıyla uygulanan bir egzersiz biçimi. Esneklik, denge, koordinasyon, kuvvet ve vücut farkındalığını artırmayı hedefler. Normal pilates, tüm insanlar için uygundur ve genellikle fitness merkezlerinde, stüdyolarda veya spor salonlarında grup halinde veya bireysel olarak uygulanabilir. Klinik pilates, genellikle fizyoterapistler veya rehabilitasyon uzmanları tarafından yönetilir ve belirli sağlık sorunlarına sahip insanlar için özelleştirilmiş bir program sunar. Bu program, özellikle bel, boyun veya eklem ağrısı gibi ağrıların azaltılması ve engellerin aşılması için tasarlandı.
Doç. Dr. Demet Tekdöş Demircioğlu
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunu. İhtisas eğitimini Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon üzerine yaptı. Uzun yıllar devlet hastaneleri ve özel hastanelerde çalıştıktan sonra 2019 yılında kendi kliniğini açtı. Şu anda kliniğinde ve İstanbul Aydın Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalışmalarını sürdürüyor.
