Tarım ve Orman Bakanlığı, son günlerde çeşitli illerde görülen şap hastalığı nedeniyle bir bildiri yayınladı. Bakanlığın açıklamasının ardından şap hastalığı oldukça merak edilir oldu. Peki, şap hastalığı nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl yapılır? Gelin detaylarına birlikte bakalım…
ŞAP HASTALIĞI HANGİ HAYVANLARDA GÖRÜLÜR?
Şap hastalığı inek, koyun, keçi ve domuz gibi çift tırnaklı hayvanlarda görülen, oldukça bulaşıcı viral bir hastalıktır. Antilop, geyik ve bizon gibi yabani hayvanlarda da görülür. Endişelenmeyin, evdeki dostlarımız için tehlike yok; kedi, köpek, at ya da kanatlı hayvanlarda bu hastalığa rastlanmıyor.
HAYVANLARDA ŞAP HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Enfekte ineklerde iştahsızlık, halsizlik, süt veriminde azalma ve ağızda salya akışı gibi klinik bulgular gözlenir. Ayrıca iki ila altı gün süren yüksek ateş görülür. Tırnak arasında, ağız-burun mukozasında ve meme derisinde içi sıvı dolu kesecikler oluşur. Keseciklerin yırtılması sonucunda ülseratif yaralar şekillenir. Tırnak arasındaki lezyonlara bağlı olarak topallık da görülebilir.
ŞAP HASTALIĞI BULAŞICI MIDIR?
Oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Sürülerde bulaşma oranı %100’e kadar ulaşabilmektedir. Enfekte hayvanların sağlıklılarla temas etmesi sonucunda yayılır. Ayrıca kontamine hayvan ürünleri, araçlar, tarım ekipmanları, giysiler ve yemlerle fiziksel olarak da taşınır. Hava yoluyla da bulaşır. Hayvan hareketlerinin yoğun olduğu bölgelerde, kalabalık sürülerde, bakım, beslenme ve barınma şartlarının yetersiz olduğu durumlarda daha da etkili olur. Enfekte hayvanlar hastalık etkenini 2 yıla kadar taşıyabilirler. Ancak bu süreçte diğer hayvanları enfekte etme ihtimallerinin çok düşük olduğu kabul ediliyor.
VİRÜS BULAŞTIKTAN SONRA NE KADAR SONRA HASTALIK OLUŞTURUR?
Şap virüsünün O, A, C, SAT-1, SAT-2, SAT-3 ve ASİA-1 olarak isimlendirilen yedi farklı tipi ve bu tiplere ait 60’tan fazla alt tipi bulunuyor. Bu yüzden virüsün tipine, konakçının direncine, çevreye, maruz kalma yoluna bağlı olarak da kuluçka süresi değişken seyrediyor. Ortalama kuluçka süresi domuzlarda yaklaşık 2 gün, koyun ve keçiler için 3-8 gün, sığırlarda ise 2-14 gün olarak tespit edilmiş durumda.
HAYVANLARDA ÖLÜMCÜL BİR HASTALIK MIDIR?
Şap hastalığında sanılanın aksine ölüm olasılığı düşüktür; uzmanlara göre bu oran genellikle %5’in altında görülüyor. Buna rağmen hayvanlar arasında hızla yayıldığı ve önemli ekonomik kayıplara neden olduğu için dünya çapında endişe kaynağı olan şap hastalığı Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’nün bildirimi zorunlu hastalıklar listesinde yer alıyor.
ŞAP HASTALIĞI HAYVANLARDAN İNSANA BULAŞIR MI?
Şap hastalığı teorik olarak hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir hastalık olsa da insanlarda nadiren enfeksiyon oluşturur. Britanya’da bildirilen son insan vakası, 1966’da şap hastalığının son salgını sırasında meydana gelmiştir. İnsan vakalarının tümünde enfekte hayvanlarla yakın temas olmasına rağmen, hangi koşullarda meydana geldiği iyi tanımlanmamıştır. Araştırma uğruna, 1834’te üç veteriner hekimin, enfekte ineklerin çiğ sütünü kasten içerek hastalığa yakalandıklarına dair bir rapor bulunuyor.
Uzmanlara göre şap hastalığı halk sağlığı ya da gıda güvenliği sorunu oluşturmuyor. Çünkü saman veya altlıkta 20 haftaya kadar, kuru dışkıda yazın 14 güne, kışın 6 aya kadar canlı kalabilen virüs, direkt güneş ışığına dayanıklı değil, 85 °C’de ise ölüyor. Yani hastalıktan korunmak için et ve süt gibi hayvansal ürünleri pişirmek yeterli.
TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Enfekte hayvanlar için herhangi bir tedavi mevcut değil. Hastalık, karantina tedbirlerinin uygulanması ve aşılama ile kontrol altına alınabilir. Aşılama birkaç aydan birkaç yıla kadar süren geçici bir bağışıklık sağlar. Diğer RNA virüsleri gibi, şap virüsü de sürekli olarak mutasyona uğrar, bu nedenle bir varyans için geliştirilen aşı diğerlerine karşı koruma sağlamaz.
Sonuç olarak, şap virüsünün yayılmasını önlemek için araç gereçler ve insanlar da dahil olmak üzere enfekte olmuş bölgeyi tamamen dezenfekte etmek kadar denetim ve kontrollerin düzenli olarak sağlanması da önemlidir.
