Kadınlarda erkeklere oranla üç kat daha fazla görülen “sınırda” yani borderline kişilik bozukluğu, hastanın yaşamında yıkıcı etkilere yol açabiliyor. Günlük hayata zarar verici hatta yaşamı tehdit edici boyutlara ulaşması halinde ise mutlaka uzman desteği almak gerekiyor.
Yazı: Ayşegül Uyanık Örnekal
Süreklilik gösteren, kalıplaşmış düşünce tarzı görülen ruhsal rahatsızlıklara genel olarak “kişilik bozukluğu” deniliyor. Bu rahatsızlığın esneklik göstermeyen inatçı düşünce ve davranış örüntüleri oluşturduğunu belirten Memorial Hizmet Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uzman Psikolog Deniz Mutlu, “Bu durum kişinin iş yaşamında veya sosyal hayatında insanlarla ilişkisinde yıkıcı etkilere yol açabiliyor” diyor. Son dönemde sıkça gündeme gelen ve merak edilen bir kişilik bozukluğu olan borderline kişilik bozukluğu hakkında görüştüğümüz Uzm. Psk. Deniz Mutlu’dan sorularımızın yanıtlarını aldık.
BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Borderline kişilik bozukluğu; kişinin düşünce ve algılama biçiminde, insanlara karşı olan duygularında ve ikili ilişkilerinde problemlere yol açabilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır.
BİR KİŞİ BORDERLINE OLDUĞUNU FARK EDEBİLİR Mİ?
Borderline olup olmadığını kendi başına bilmek mümkün değil. Fakat belirtilerinden bahsedecek olursak; terk edilme korkusuna bağlı aşırı önlem oluşturma, paranoyaya kapılıp gerçeklikten kopma, geçici ve yüzeysel kişilerarası ilişkiler, reddedilme korkusuna bağlı kendine zarar verme eğilimi, öfke nöbetleri ve öz kimliğinden uzaklaşma sıralanabilir. Borderline kişilik bozukluğu için belirlenmiş bazı tanı kriterleri olmakla beraber, doğru tanı ancak bir ruh sağlığı profesyoneli tarafından konulabilir. Günlük yaşamınıza odaklanamıyorsanız veya manipülatif intihar girişimleri, dürtüsel davranışlar, ikili ilişkilerde sorunlar, duygusal dalgalanma varsa, bu durum ve koşullar, günlük hayatınıza zarar verecek boyuta gelmişse bir psikiyatri uzmanına başvurmanız yerinde olur.
TOPLUMDA NE SIKLIKTA GÖRÜLÜYOR?
Borderline kişilik bozukluğu toplumda kadınlarda yüzde 3, erkeklerde yüzde 1 oranında görülüyor. Biraz daha detaylandırmam gerekirse; bu oran toplum nüfusunda yüzde 2, kişilik bozuklukları içerisinde ise yüzde 30 ile yüzde 60 oranına karşılık geliyor. Kadınlarda erkeklerden üç kat daha fazla oranda rastlanan borderline kişilik bozukluğu olan hastaların birinci derece yakınlarında da aynı rahatsızlığın görülme oranı, genel topluma göre ortalama beş kat fazla oluyor.
TANISI NASIL KONULUYOR?
Uzman psikiyatrist tarafından hasta öyküsünün dinlenmesi, yapılan bazı testlerin sonuçları, psikolojik analiz, kişinin hastalık süreçleri, semptomlar ve kişiyi değerlendirme sonucu tanı konulabiliyor.
RİSK FAKTÖRLERİ NELER?
Genetik, biyolojik ve çevresel bazı sebeplerin borderline kişilik özelliklerini geliştirmede rol aldığı gözlemleniyor. Emosyonel, fiziksel ve cinsel travmalar gibi çocukluk çağı travmalarının da bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında belirgin rol oynadığı düşünülüyor.
NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?
Uzman psikiyatrist öncelikle vaka durumuna göre hastayı değerlendiriyor. Tanıya yönelik ilaç tedavisi mümkün olsa da genellikle ilaçtan ziyade psikoterapi ön plana çıkıyor. Araştırmalar; Diyalektik Davranış Terapisi (DBT) ile Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) gibi psikoterapi yöntemlerinin borderline kişilik bozukluğunun tedavisinde etkili olabileceğini gösteriyor. Ayrıca özellikle intihar eğilimindeki borderline kişilik bozukluğu olan hastalarda DBT gittikçe önemini artırıyor. Diyalektik düşünce, terapi seansında özellikle borderline kişilik bozukluğu hastalarında görülen kutuplaşmayı azaltıyor. Ayrıca hastanın yaşama dair işlevselliğinde sorun yoksa bilişsel davranışçı terapi uygulamaları da kullanılabiliyor. Fakat bireyin ve çevresinin güvenliği risk altında ise hekim bireyi hastaneye yatmaya da yönlendirebiliyor.
“Kadınlarda erkeklerden üç kat daha fazla oranda rastlanan borderline kişilik bozukluğu olan hastaların birinci derece yakınlarında da aynı rahatsızlığın görülme oranı, genel topluma göre ortalama beş kat fazla oluyor.”
