Bazen fizyolojik bazen de dış faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan ağız kuruluğu kişinin yaşam kalitesini bozabiliyor.
Hazırlayan: Ayşegül Uyanık Örnekal
AĞIZ KURLUĞU NEDİR?
Tükürük bezlerinin ağız içini ıslak tutmak için yeterli tükürük üretemediği duruma “ağız kuruluğu” deniliyor. Ağız içindeki bakteri üremesini sınırlayarak diş çürümesini önleyen tükürük ayrıca, tat alma yeteneğinin gelişmesine yardımcı olarak, çiğneme ile yutmayı da kolaylaştırıyor. Tükürüğün içindeki enzimler sindirime yardım ediyor. Dolayısıyla azalmış tükürük ve bunun sonucunda ortaya çıkan ağız kuruluğunun, diş ve diş eti sağlığına, iştah ve yemekten aldığınız zevk üzerinde büyük etkisi oluyor. “Ağız kuruluğu; genellikle belirli ilaçların yan etkisinden, yaşlanmaya bağlı sorunlardan veya kanser tedavilerinin sonucunda da ortaya çıkabiliyor. Bazen de birtakım hastalıkların belirtisi olabiliyor” diyen Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, ağız kuruluğuna ilişkin merak edilenleri anlattı.
AĞIZ KURULUĞU NEDEN OLUR?
İlaçlar: Depresyon, yüksek tansiyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan bazı ilaçların yanı sıra antihistaminikler, dekonjestanlar, kas gevşeticiler ile ağrı kesici ilaçlar ağız kuruluğu yapabiliyor.
Yaşlanma: Birçok kişi yaşlandıkça ağız kuruluğu yaşıyor. Bu duruma katkıda bulunan faktörler arasında; belirli ilaçların kullanımı, vücudun ilaçları işleme yeteneğindeki değişiklikler, yetersiz beslenme ve uzun süreli sağlık sorunları yer alıyor.
Kanser tedavisi: Kemoterapi ilaçları tükürüğün yapısını ve üretilen miktarı değiştirebiliyor. Baş ve boyna uygulanan radyasyon ya da ışın tedavileri, tükürük bezlerine zarar vererek tükürük üretiminde belirgin bir azalmaya neden olabiliyor. Sinir hasarı: Baş ve boyun bölgesinde sinir hasarına neden olan bir yaralanma veya ameliyat, ağız kuruluğuna yol açabiliyor.
Diğer sağlık koşulları: Diyabet (şeker hastalığı), felç, ağızdaki mantar enfeksiyonu (pamukçuk) veya Alzheimer hastalığı, Sjögren sendromu veya HIV/AIDS gibi otoimmün hastalıkları ağız kuruluğu yapabiliyor. Böbrek yetmezliği, tiroit hastalıkları, kansızlık, verem gibi rahatsızlıklar da ağız kuruluğuna yol açabiliyor. Burun tıkanıklığı: Ağızdan nefes almak, horlamak ve oda havasının kuru olması da ağız kuruluğuna katkıda bulunabiliyor.
Tütün ve alkol kullanımı: Alkol ve sigara içmek ya da tütün çiğnemek, ağız kuruluğu şikayetlerini artırabiliyor.
Uyuşturucu kullanımı: Metamfetamin kullanımı şiddetli ağız kuruluğuna ve “meth ağzı” olarak da bilinen dişlere zararlı bir duruma sebep oluyor. Esrar da ağız kuruluğuna yol açabiliyor.
NASIL BELİRTİ VERİYOR?
Ağızda yeterince tükürük üretilmiyorsa, bunun sonucunda şu belirtiler ortaya çıkabiliyor:
- Ağızda kuruluk veya yapışkanlık hissi,
- Sık sık susama,
- Dilde karıncalanma hissi,
- Tükürük bezlerinde büyüme,
- Kalın ve lifli görünen tükürük,
- Ağız kokusu,
- Çiğneme, konuşma ve yutma güçlüğü,
- Boğaz ağrısı ve ses kısıklığı,
- Kuru veya oluklu dil,
- Değişen bir tat alma duyusu,
- Protez takma sorunları.
AĞIZ KURULUĞU TANISI NASIL KONULUYOR?
Ağız kuruluğunun nedenini belirlemek için tıbbi geçmiş ve reçetesiz satılan ilaçlar
da dahil olmak üzere alınan tüm ilaçları gözden geçirmek gerekiyor. Ayrıca ayrıntılı bir ağız muayenesi önem taşıyor. Bazen kuru ağzın nedenini belirlemek için kan testlerine, tükürük bezlerini görüntüleme taramalarına veya ne kadar tükürük üretildiğini ölçen testlere ihtiyaç olabiliyor.
Yeni teşhis edilen diyabet, ağız kuruluğu ile sık tuvalete çıkma ve bol su içmeye sebep olabileceği için mutlaka kan şekerine bakılması gerekiyor. Ayrıca tiroit rahatsızlıkları ve kalsiyum bozuklukları ağız kuruluğu yapabiliyor. Kan seviyelerine bakılması gerekiyor. Uzman hekim, ağız kuruluğunun Sjögren sendromundan kaynaklandığından şüpheleniyorsa, tükürük bezlerinden alınan küçük bir hücre örneği (biyopsi) test için gönderilebiliyor.
TEDAVİSİ NASIL YAPILIYOR?
Tedavinin belirlenmesi, ağız kuruluğunun nedenine bağlı olarak yapılıyor. Ağız kuruluğu için uzman hekimlere ya da diş hekimine başvurmak gerekiyor. Bu rahatsızlığın hangi nedenlere bağlı olarak ortaya çıktığını belirlemek için hekimler şu önlemleri alıyor:
- Ağız kuruluğuna neden olan ilaçlar değiştiriliyor. Değiştirmek mümkün değilse belki doz miktarı azaltılabiliyor.
- Ağzı nemlendirecek ürünler (ağız gargaraları, yapay tükürük veya nemlendiriciler olabilir) kullanılabiliyor. Ağız kuruluğu için tasarlanmış, özellikle ksilitol içeren ağız gargaraları, diş çürümesine karşı koruma da sağlıyor.
- Tükürüğü uyaran ilaçlar kullanılabiliyor.
- Dişleri korumak önem taşıyor. Çürükleri önlemek için florürlü ilaçlar veya haftalık klorheksidin kullanılabiliyor.
AĞIZ KURULUĞU HANGİ SORUNLARIN BELİRTİSİDİR?
Ağız içinde yeterli tükürük yoksa ve ağız kuruluğu geliştiyse, bu durum aşağıdaki sorunlara sebep olabiliyor:
- Artan plak, diş çürüğü ve diş eti hastalığı,
- Ağız yaraları,
- Ağızda mantar enfeksiyonu (pamukçuk) oluşması,
- Ağız köşelerinde yaralar veya çatlamış dudaklar, Çiğneme ve yutma sorunları nedeniyle yetersiz beslenme.
AĞIZ KURULUĞUNA NE İYİ GELİR?
- Ağzınızı nemlendirmek için bol su içmek, şekersiz içecekleri aralıklı yudumlamak, buz parçası emmek ve çiğnemeye, yutmaya yardımcı olması için yemek sırasında su içmek denenebilir.
- Şekersiz sakız çiğnemek veya şekersiz sert şekerleri emmek faydalı olabilir. Ksilitol içeren ürünler de çürükleri önlemeye yardım edebilir. Ancak bazı kişilerde şekersiz sakızlarda bulunan ksilitol, çok miktarda tüketildiğinde gaz veya ishale neden olabilir.
- Ksilitol, karboksimetilselüloz veya hidroksietil selüloz içeren nemlendirici jeller faydalı olabilir.
- Ağızdan değil, burundan nefes alınmalıdır. Horlama, gece boyunca ağzınızdan nefes almanıza neden oluyorsa tedavi görmeniz gerekebilir.
- Geceleri uyunan oda nemlendirilmeli.
- E vitamini yönünden zengin kremler, dudak kuruluğu için kullanılabilir.
- Baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalı ve yemekler çok sıcak tüketilmemeli.
- Kuru veya çatlamış bölgeleri yatıştırmak için dudaklar nemlendirilmeli.
AĞIZ KURULUĞUNU ÖNLEMEK İÇİN NE YAPILMALI?
- Kafein ve alkol içeren ürünler, kuruluk ve tahrişe neden olabiliyor. Alkol içeren gargara kullanmamak gerekiyor.
- Sigara içiyorsanız veya tütün çiğniyorsanız bırakmak önem taşıyor çünkü tütün ürünleri ağız kuruluğu ve tahrişine yol açabiliyor.
- Antihistaminikler (kaşıntı ilaçları) ve dekonjestanlar (burun açıcıları), ağız kuruluğunu artırabiliyor.
- Şekerli veya asitli yiyecekler ile şekerlemeler, diş çürümesi riskini artırıyor. Ayrıca tahrişe neden olabileceğinden baharatlı veya tuzlu yiyeceklerden kaçınmak gerekiyor.
Dişlerinizi korumak için bu adımları atmak, ağız kuruluğu durumunuza da yardımcı olabiliyor:
- Dişlerinizi florürlü diş macunu ile fırçalayın ve dişlerinizi diş ipi ile temizleyin.
- Diş çürüklerini önlemeye yardımcı olmak için dişlerinizi muayene ettirin ve plakları
çıkarmak için yılda en az iki kez diş hekiminize görünün.
