Orta Asya’dan ve Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada kutlanan baharın gelişini sembolize eden Nevruz’un Anadolu’da ve Türk kültürünün yayıldığı bölgelerde de son derece köklü ve zengin bir geçmişi vardır. Peki, Nevruz ne zaman kutlanır? 21 Mart Nevruz Bayramı’nı kimler kutlar? Nevruz Bayramı’nda neler yapılır? Gelin detaylarına birlikte bakalım…
NEVRUZ NE DEMEK?
Kelimenin aslı eski Farsçadan gelir: Yeni anlamındaki nava ve gün ışığı/gün anlamındaki rəzaŋh birleşerek oluşturmuşlardır. Nev (yeni) ve ruz (gün) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen ve YENİGÜN anlamını taşır. Dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramıdır.
NEVRUZ NE ZAMAN KUTLANIR?
Nevruzun başlangıç tarihi Miladi takvime göre 21 Mart’tır. Nevruz’un her yıl bu tarihte kutlanmasının ise bir nedeni var. Güneş 21 Mart’a kadar güney yarımküreye daha çok ısı ve ışık verirken, bu denge 21 Mart’ta eşitlenip, daha sonra kuzey yarımküre lehine bozuluyor. Bu nedenle kuzey yarımkürede yaşayan bazı halklar, 21 Mart’ı bütün varlıklar için uyanış ve yaradılış günü olarak kabul edip kutluyor. Astrolojik olarak 21 Mart, burçlar sırasında ilk olarak yer alan koç burcunun başlangıç günüdür.
NEVRUZ BAYRAMINI KİMLER KUTLAR?
- Afganistan
- Arnavutluk
- Azerbaycan
- Bosna-Hersek
- Çin
- Gürcistan
- Hindistan
- Irak
- İran
- Kazakistan
- Kırgızistan
- Kosova
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
- Kürdistan Bölgesel Yönetimi
- Kuzey Makedonya
- Özbekistan
- Pakistan
- Rusya
- Sırbistan
- Suriye
- Tacikistan
- Türkiye
- Türkmenistan
- Ukrayna
Yazılı olarak ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder. Günümüz İran’ında, her ne kadar İslami bir kökeni olmasa da bir şenlik olarak kutlanır. Bazı topluluklar bu bayramı 21 Mart’ta kutlarken, diğerleri Kuzey yarım kürede ilkbaharın başlamasını temsilen, 22 veya 23 Mart’ta kutlarlar. Aynı zamanda, Zerdüştlük, hem de Bahailer için de kutsal bir gündür ve tatil olarak kutlanır. Kürtlerde, Nevruz bayramının Kürt ve İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi’ne dayandığına inanılır. Anadolu ve Orta Asya Türk halklarında da Göktürklerin Ergenekon’dan çıkışı anlamıyla ve baharın gelişi olarak kutlanır.
2010’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan bu şenliği, Dünya Nevruz Bayramı ilan etmiştir.
NEVRUZ BAYRAMI’NDA NELER YAPILIR?
21 Mart günü baharın gelişini kutlamak amacıyla halk gruplar halinde mesire yerlerine giderler. Bugün aynı zamanda türbeler ziyaret edilir, dilekler tutulur. Kırlarda çeşitli eğlenceler düzenlenir. Maniler söylenir, niyet çekilir, baharın ilk çiçekleri toplanır. Sabah erken kalkılır, nevruzun ilk suyu ile yıkanmak geleneği vardır ve bugün özenle giyinilir.
Soğan kabuğu ile boyanmış yumurta pişirilip yenilerek bolluk ve bereket dileklerinde bulunulur. Yüksek bir tepeye ateş yakılarak baharın geldiği müjdelenir. Mudurnu ilçesinde nevruz “Hep cennet”, Göynük ilçesinde “Mart Dokuzu”, gibi isimlerle anılmaktadır.
