Kendinizi bir tampon yani “rebound” ilişki içerisinde bulmak dünyanın sonu değil. İnanın hepimizin başına geliyor. Önemli olan sebeplerini ve sonuçlarını iyi anlamak.
Yazı: Seda Özdemir Şimşek
Ayrılık kararını ister siz verin ister partneriniz, her ayrılık kayıp hissi yaşatır ve belli bir yas süresine ihtiyaç duyar. Çoğu kişi tıpkı partneri hayata veda etmişçesine onunla kurduğu bağın arkasından acı çeker ve yas tutar. Bu yas döngüsü içerisinde öfke, utanç, rahatlama ve suçluluk hissi duyguları arasında yoğruluruz. Tüm bu olumsuz duyguları sağlıklı bir şekilde hissederek vardığımız ‘kabulleniş’ durağı ise ayrılık ile baş etmenin nihai hedefidir. Ne var ki bu aşamaları tecrübe etmeyi reddedip seke seke koşarak kendini “rebound” dediğimiz yara bandı ilişkilere atanlarımızın sayısı hiç de az değil. Özel Egepol Hastanesi Uzman Klinik Psikoloğu Ege Ece Birsel’e tampon ilişkilerin arkasında yatan psikolojik gerçekleri sorduk. Fayda zarar hesabını yapmak size kalmış.
REBOUND, YARA BANDI YA DA TAMPON İLİŞKİ NEDİR?
Uzun süren ya da sizi çok etkileyen bir ilişkiden çıktıktan sonra bir önceki ilişkinin bitişine duyulan hüznü ve acıyı hafifletmek için başlanılan yeni ilişkiye günümüzde rebound ilişki adı veriliyor. Ayrılık süreci her birey için zordur. Her birey bu durumu farklı yaşayabilir ve uzun süre farklı duygulanımlarda kalabilir. Çoğu zaman her ne kadar tavsiye etmesek de kişiler bu duygulanım ve geçiş aşamasından daha kolay ve hızlı çıkabilmek için yeni bir ilişkiye yani tampon ilişkiye başlayabiliyor.
BU TÜR İLİŞKİLERİN ARKASINDA YATAN PSİKOLOJİK FAKTÖRLER NELERDİR?
Aslında psikolojik faktörler olduğu kadar kişilik yapısı, mizaç, şemalar, geçmiş ilişkilerdeki deneyimlerden kazanılan koşullanmalar ve bağlanma stili önemli psikolojik faktörlerden. Sondan başlamak gerekirse bağlanma stili burada en önemli faktör. Psikolojide önemli bir yeri olan ve birçok çalışmalara sahip John Bowly’nin bağlanma kuramına göre, bir bebeğin birincil bakım veren kişiyle/anneyle gerekli yakınlığı kurması ve ihtiyaçlarının anne tarafından karşılanması ile ilk bağlanma kurulur. Anne ve bebek sağlıklı bir bağlanma kurduktan sonra bebek anneyi güvenli bir liman olarak algılar. İlk güvenli alan keşfi de burada başlamış olur. İlk güvenli bağlanma başladıktan sonra çocuk çevreye de güvenmeyi ve başkalarıyla da bağ kurmayı öğrenir. Böylece çevresini korkmadan keşfetmeye başlar. Ancak bu süreç sağlıklı gelişmediğinde bebek anneye güvenli bir bağ geliştiremez ve güvensiz bir bağlanma stili oluşur. Bu bağlanma teorilerine göre birincil bakım veren kişiye güvensiz bağlanma stili geliştirmiş bireylerin ilerideki romantik ilişkilerinde problemler yaşanabilir. Yapılan araştırmalarda güvenli bağlanma ile bağlananların güvensiz bağlanma ile bağlananlara göre ilişkilerde daha az problem yaşadığına rastlandı. Bağlanma stillerinin ilişkide kalma, ilişkiyi devam ettirme ve ilişki sonrası süreçleri yönetmede büyük payı var. Yani kişinin bağlanma stili ile tampon ilişkiye başlaması arasında önemli bir ilişki bulunuyor. Güvensiz bağlanma geliştirmiş bireylerin rebound ilişki kurması beklenebiliyor.
Şemalar da tampon ilişkiler yaşamaya sebep olabiliyor. Şemalar, çocukluk döneminde çevresel faktörler ya da aile ilişkileri ile gelişen, kendimizi, dünyayı ve diğer insanlarla ilgili sahip olduğumuz inançları içeren psikolojik yapılardır. Yine erken dönem çocukluk deneyimleri ile ortaya çıkar. Bu şemalar ilerleyen dönemlerde ikili ve sosyal ilişkilerde kişinin karşısına çıkıp kişiyi olumsuz etkileyebilir. Özellikle bağımlılık şeması ve duygusal yoksunluk şeması olan bireylerde rebound ilişki görülmesine daha sık rastlanır.
TAMPON İLİŞKİLER NEDEN VE NASIL ANİ BİR AŞK HİSSİ VEREBİLİYOR?
Engin Geçtan, ‘Kimbilir?’ adlı kitabında şöyle der: “Yeni karşılaştığımız biriyle ilgili bilgileri şöyle bir derledikten sonra, o kişiyi kendimize göre bir çerçeveye yerleştirip bize göre aşağıda mı yukarda mı olduğuna karar vermek, bunu yaparken de dolduramadığınız boşlukları aslında o insanla ilgisi olmayan kendi yansıtmalarımız olan varsayımlarla acilen doldurup bir profil yaratmaya çalışmak. Söz konusu kişinin bize göre neyin nesi olduğunu çözemediğimizde onunla ne yapacağımızı bilememenin tedirginliğiyle ona için için tepki duymak, hatta hırçınlaşarak onu yıpratmaya çalışmak… Aslında kendimize ne yapacağımızı bilememizden.” Biten ilişki sonrası kendimizle yeterince kalamadan ya da bitişle ilgili farkındalık kazanmadan yeni bir ilişkiye başlayıp bu kişiyi yara bandımız yapmak, çoğu zaman ilk başta iyi gelebilir. Zira yas ve ayrılık üzüntüsünü erteleyerek yeni bir başlangıç yaparız. Yas tutmak yerine düşünmekten kaçınmak ve olumsuz duyguları ertelemek başta epey iyi hissettirip aşk hissi verebilir. Ancak sonrasında yıkıcı sonuçlar ve duygusal yoksunluk getirmesi mümkün. Çünkü ertelenen bir duygudan sonsuza dek kaçmamız mümkün değil.
REBOUND İLİŞKİ SAĞLIKLI MI?
Bir eşyamızı kaybettiğimizde bile çok üzülüyoruz, düşünün ki hayatımızdan bir insan çıkıyor. Onunla anılarımız, yaşanmışlıklarımız, paylaşımlarımız gibi pek çok şey onunla gidiyor. Kısa ya da uzun; bu dönemin bir yas ve farkındalık sürecine ihtiyacı var. Bu süreyi ertelemek, kaçmak ve bir başkasını yara bandı olarak kullanmak psikolojik süreçler adına aslında çok da sağlıklı değil. Öncelikle bu süreyi sağlıklı bir şekilde atlatmak, biten ilişkiyle ve kendimizle ilgili bazı farkındalıklara ulaştıktan sonra yeni bir ilişkiye başlamak kesinlikle daha sağlıklı. Eğer biten ilişki ile ilgili yeterince iyi bir farkındalığa ulaşmazsak, kendimizle olan içsel yolculuğumuz yarım kalabilir ve böylece bir önceki ilişkide yaşadığımıza benzer sorunları tekrar tekrar diğer ilişkilerimizde de yaşayabiliriz. Bu yüzden rebound ilişki sağlıklı olmayabilir.
REBOUND İLİŞKİ KURAN KİŞİ BUNDAN FAYDA SAĞLAR MI?
Konu insan ilişkileri ve bireyler olunca kesin konuşmak sağlıklı değil. Sık rastlanmasa da kişi ilişki sonrası yaşadığı durumdan çok fazla deneyimler edinir, aslında istediği şeyin ne olduğunu ya da ne olmadığını da anlayabilir. Sonrasında ise bu ayrılığın getirdiği süreci kısa sürede tamamlayıp kurduğu bu tampon, yani tampon ilişkiden fayda sağlayabilir. Tabii bu, herkes için aynı olmayabilir.
BU TİP İLİŞKİLER GENELLİKLE NE KADAR SÜRER?
Bu ilişki için bir süre vermek aslında zor ama ayrılık sürecinin yıkıcı etkilerinden bir kaçış ve bu süreci hafifletmek için başlatılan bir ilişki olduğu için ayrılığın yas süresi ve hüznü hafifledikçe tampon ilişkiye karşı ilgi ve duygularda azalma olabilir. İlişkinin başlarındaki davranış ve duygu yoğunluğu devam etmez. Bu doğru orantı da tampon ilişkinin bitişine sebep olabilir.
BİR KİŞİ YARA BANDI SEVGİLİSİNİ GERÇEKTEN SEVEBİLİR Mİ?
Bu tamamen kişiye, ilişkiye ve zamanlamaya bağlı bir durum. Tabii bazen bu tarz ilişkiler kişiyi iyileştirebilir ve kişiye iyi gelebilir, böylece temelde sağlam olmasa da sevgi bağı oluşturabilir. Süreç içinde iki kişinin de karakter yapısı ilişki sürdürmeye uygunsa ve bir önceki ilişkinin yıkıcı etkisi kişide çok kısa bir süre devam ettiyse kişi tampon ilişkisindeki kişiyi sevebilir. Aslında bu biraz da şans…
TAMPON İLİŞKİLER UZUN VADEDE BAŞARILI OLABİLİR Mİ?
Sağlıklı bir psikolojik süreçten geçilerek başlayan bir ilişki olmadığı için uzun vadede başarılı olmayabilir. Fakat dediğim gibi bu durum tamamen kişiye, zamana ve duruma bağlı.
TAMPON İLİŞKİLERİ TEHLİKELERİ NELER?
Aslında temel tehlike, kişinin üst üste kalp kırıklıkları yaşayıp ilişkiler ile ilgili yanlış koşullanmalar oluşturması. İlişkilerle ilgili olumsuz deneyimler biriktirip bu olumsuz deneyimleri sonraki ilişkilere aktarmak ya da bu deneyimlerden dolayı yeni bir ilişkiye başlayamamak, başlamaktan çekinmek tampon ilişkinin tehlikelerinden sayılabilir. Yas sürecinizi yaşayamamak ve ertelemek sonrasında depresyona da sebep olabilir. Ertelenen her yas ve yaşanılması gereken duygusal süreçler bir şekilde bizi tekrar bulacaktır. Her bitiş bizde yeni bir başlangıca ve yenilenmeye sebep olur. Bu başlangıcı ve yenilenmeyi inşa edebilmek için ayrılık sürecindeki yası yaşamak ve farkındalık sürecini tamamlamak gerekir. Eğer bu süreyi tamamlayamazsak sonraki ilişkilerde sağlıksız durumlar yaşanabilir.
YARA BANDI OLARAK KULLANILDIĞIMIZI ANLARSAK NE YAPMALIYIZ?
Aslında açık konuşmak, net sorular sormak ve suçlayıcı yerine empatik bir dil kullanarak karşımızdaki ile iletişim kurmak gerekli. Eğer partnerimizle bu konuda yeterince açık konuşamadıysak ya da aldığımız cevaplar tatmin etmiyorsa o zaman tablodan yani ilişkiden biraz uzaklaşıp tüm resmi görebilmek için kendimize biraz zaman vermeliyiz. Çünkü tablo burnumuzun dibindeyken her şey bulanıktır. Tüm resmi görebilmek için uzaklaşıp bir de öyle bakmak gerekir. Bu ilişkilerde biraz uzaklaşıp düşünmek, yaşadığımız ilişkinin bize nasıl hissettirdiğini anlayabilmek adına doğru bir yaklaşım olabilir.
Yara bandı olarak kullanılmaya kadınların daha yatkın olduğu doğru mu?
Bu konuda bir şey söylemek doğru değil. Hem kadında hem erkekte aynı sıklıkla görülüyor.
Rebound ilişki sonrası eski sevgiliye geri dönme olasılığı nedir?
Klinik deneyler ve sosyal hayatımdaki sıklıktan bahsetmek gerekirse olasılık çok fazla. Bir önceki ilişkide bulduğumuzu, tampon ilişkide bulamadığımızı fark edip eski ilişkiye dönüş daha hızlı olabiliyor.
Tampon bir ilişki sonrası eski ilişkiye dönmenin nasıl sonuçları olabilir?
Aslında üst üste yaşanan ikili ilişkiler sonucunda ilişki yorgunluğu yaşanabiliyor. Duygusal yorgunluk partnerle olan iletişimde bozulmalara, suçlamalara, kafa karışıklığına ve bu süreç sonrası hayal kırıklıklarına sebep olabiliyor. Bu duygusal yorgunluk, ilişkiyi etkilediği gibi bazen de kişinin hem sosyal hem de iş hayatına yansıyabiliyor. Dolayısıyla kişinin hayatının her alanının bu durumdan olumsuz etkilenme ihtimali yüksek.
İnsanlar tampon ilişkilere girdiklerine pişman olur mu?
Bu tamamen yaşanılan durumla ilgili, kesinlikle lineer bir çizgisi yok. Tabii üst üste yaşanılan ilişkilerden dolayı duygusal yorgunluk yaşanabilir. Dolayısıyla pişmanlık da kaçınılmaz olabilir.
Bu tür ilişkiye girmenin özellikle iyi sonuçlar getirmeyeceği, tavsiye edilmeyeceği ve hatta tehlikeli olabileceği kişiler var mı?
Evet var. Özellikle yoğun bir duygusal yoksunluk yaşayan, bağımlı kişilik özellikleri olan, üst üste çok sayıda olumsuz ilişki yaşayan, yakın bir süre zarfında depresyon ile ilgili tedavi gören, psikolojik süreçlerden geçen veya tedavi aşamasında olan kişiler için tehlikeli olabilir. Bu kişilik özelliklerine sahip ya da bu aşamalarda olanlar için rebound ilişki psikolojik sağlık açısından tehlikeli olabilir.
KENDİNİZE KARŞI DÜRÜST OLMA ZAMANI
Tam şu anda biri için romantik bir yara bandı vazifesi görüyor olabilir misiniz? Ya da ayrılığı atlatmak için başka birini tampon olarak mı kullanıyorsunuz? Emin olabilmek için Klinik Psikolog Ege Ece Birsel’e kulak verin.
BİRİNİN TAMPON İLİŞKİSİNE SOKULDUĞUNUZUN İŞARETLERİ
- Karşı tarafın ilişkisinin bitiş zamanı ile sizinle ilişkisinin başlama tarihi arasında çok kısa bir süre olması.
- Sık sık eski ilişkisinden bahsetmesi, duygu durumunun çok sık değişmesi ve onu anlamakta zorlanmak.
- Her şeyi çok hızlı yaşamak için ısrar etme davranışı göstermesi.
- Ortaya koyulan planların sizin zevklerinizle çatışması ya da size uymamasına rağmen bu planlar konusunda ısrarcı olması.
- Duygusallıkta yoksunluk olması ve duygusal konuları konuşmaktan çekinmesi.
- Ya da aniden yoğun bir duygusallık içerisine girmesi.
Kendinize sorun:
“Bu ilişkiye ait miyim?”
BİRİNİ YARA BANDI OLARAK KULLANDIĞINIZIN İŞARETLERİ
Bir ilişkiden ya da yıkıcı bir ayrılık sürecinden çıktıktan sonra duygusal bir boşluk yaşanır. Bu duygusal boşlukta eski ilişkide yaptığınız ama şimdi yapamadığınız şeyleri, ayrıldığınız kişiyi ve ona ait olan her şeyi özleyebilirsiniz. O yüzden aşağıdaki işaretlere rastlanabilir.
- Eski alışkanlıklarınızı sürdürmek için birini hayatınıza almak.
- Eski ilişkiyi düşünmemek için bir başkası ile vakit geçirmek istemek.
- Karşınızdaki kişiyi tanımak yerine eski partnerinizin benzer özelliklerini görmeye çalışmak.
- Yeni ilişkinizde güzel vakit geçirseniz de aklınızda hep bir önceki ilişkide yaşadığınız örseleyici ya da güzel anıların olması.
- Yeni bir ilişkiniz varken hala eski sevgilinizi sosyal medyadan sık sık takip etmek, eski ilişkinize ait resim, eşya ve benzeri anı objelerini saklamak ve kaldıramamak.
- Sık sık yeni ilişkinizi eski ilişkinizle karşılaştırıyor olmak.
- Eski ilişkinizden hala çok sık bahsediyor olmak.
- Anlık duygu durumu değişimleri yaşamak; yani bir önceki gün olumlu bir duygulanım içindeyken bir sonraki gün olumsuz bir duygulanım içinde olmak.
- Yeni bir birliktelikte olmanıza rağmen eski ilişkinizle ilgili yoğun düşünce hali içinde olmak ve hala merak ediyor olmak.
- “Bu ilişkiye hazır mıyım?” ve “Bu ilişki bana zaman içinde nasıl hissettirecek?
