Daha önce hiç ünlü şarkıcı Lana Del Rey’in muhteşem şarkısı “Summertime Sadness”ın (Yaz Hüznü diye çevirebiliriz) ismine kafa yordunuz mu? Ya da şarkının nakaratlarında kendinizden bir şey buldunuz mu? İnanması zor ama sahiden de yaz hüzn yaz depresyonu diye bir dert var.
Hazırlayan: Seda Özdemir Şimşek
Mevsimsel değişimlerden aslında hepimiz etkileniyoruz. Güneşin parladığı ve günlerin daha uzun olduğu zamanlarda daha neşeli ve enerjik hissederken kış aylarında daha fazla yemek yemek ve daha uzun uyumak gibi davranışlar oldukça bilindik. Ancak bazılarımız için mevsimsel değişiklikler ruh hali ve enerji seviyeleri üzerinde çok daha büyük bir etkiye sahip olabiliyor ve günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyen depresyon belirtilerine yol açabiliyor. Genelde çoğumuzu kış ayları olumsuz etkilese de ve yazı iple çeksek de o ışıl ışıl günler bazılarımız için depresyon sebebi. Sağlık ve mutlulukla ilişkilendirilen bu dönemin, ruh hali değişimi ve kaygı ile tanımlanabileceği kim aklına gelir ki? Amerikan Hastanesi Psikolog Dr. Semiha Afyonlu Kaya’ya yaz mevsimi duygudurum bozukluğunun bilimsel nedenlerini ve çözümlerini sorduk.
Pırıl pırıl güneşe rağmen bazılarımız kendini yazın daha hüzünlü hissettiğini söylüyor. Gerçekten de yaz mevsimine özel bir duygudurum bozukluğu ya da depresyondan bahsedebilir miyiz?
Bu hissin yaz mevsimine özel olduğunu söyleyemeyiz ancak bu mevsimsel depresyonun bir parçası. Mevsimsel depresyon belli mevsimlerde özel olarak yaşanan duygudurum bozukluğudur. Daha çok kış aylarında yaşanıyor gibi bir algı olsa da aslında mevsimsel depresyon yaşayanların yüzde 30’u bu depresyonu yaz aylarında deneyimliyor.
Gerçek bir depresyon gibi ciddiye almalı mıyız yoksa sadece hüzünden mi bahsediyoruz?
Kişinin duygudurumu depresyonla aynı seyrediyor. Her durum gibi bu mevsimsel hüzün halini de önce anlamak sonra da regüle etmek için çaba göstermeliyiz. Kronikleşmemesi için doğru müdahale önemli. Mutlaka ciddiye alınmalı, gelip geçici bir durum gibi görülmemeli. Çünkü her yaz yaşanması halinde hayat kalitesi ciddi düzeyde düşüyor.
Yaz kadar iç açıcı bir mevsim neden depresyona itebilir?
Yaz depresyonunun sebepleri sıcak hava, nem, gündelik hayat düzeninin bozulmasıyla anksiyete düzeyinde artış, tatiller ile hayat akışının düzensizliği sebebiyle sosyal bağlarda kopukluklar, sevdiklerimizi daha az görmemiz gibi listelenebilir. Sosyal medyada fazlasıyla maruz kalınan tatil hayatının da kişiyi tetikleyebileceğini unutmamak gerek.
Peki o halde olası bir depresyonu hangi belirtilerden anlamamız mümkün?
Belirtiler depresyonla benzerlik gösterir. Hüzün hali, hayattan keyif alamama, sosyal aktivitelerden kaçınma, iştah artması ya da azalması, uyku bozuklukları, kaygı düzeyinin yükselmesi gözlemlenir. Üstelik bu belirtiler azalma değil artma eğilimindedir.
Güneşli havanın iyi hissettirmesini beklerken bize kendimizi kötü hissettirebilen ne?
Yazın güneşli havanın bize çok iyi hissettireceği beklenirken aslında tam da bu algının kendisi hüznü artırıyor. “Hani ben kendimi yazın çok iyi hissedecektim?” düşüncesi ve öyle olmadığının görülmesiyle gelen hayal kırıklığı depresif ruh halini tetikliyor. Yaz aylarındaki güneş ve sıcaklık da kişide tansiyon dengesizliği, yorgunluk gibi birçok fiziksel belirtiyle birlikte psikolojik olarak baş edilmesi güç bir ruh hali yaratabiliyor.
Kendimizi bu hüzünden nasıl koruyabiliriz?
Öncelikle hüzün ve depresyonu birbirinden ayrıştırmak lazım. Eğer sevdiklerinizi gördüğünüzde, kendinize vakit ayırdığınızda, spor yaptığınızda, akşam serinliğinde kendinizi daha iyi hissediyorsanız bu hüzündür. Size iyi gelen sevdiğiniz şeyleri yaparak, sosyal bağlar kurarak, dinlenerek, hareket ederek, spor, yoga, meditasyon gibi pratikler yaparak, duygularınızı ve ihtiyaçlarınızı dinleyerek daha iyi hissetmeye çabalayabilirsiniz. Duygularınızı anlamak, sizi tetikleyen faktörleri bulmak için terapi desteği yardımcı olacaktır. Bu faktörler sıcaklık, ekonomik durum, tatil, yazlık kıyafetler giymek ve beden algısı olabilir.
Hangi noktada bir uzman yardımı gerekebilir?
Belirtiler azalmadan artıyorsa, hayat işlevselliğini bozacak düzeydeyse, kişiyi sorumluluklarını, öz bakımını, iş hayatını sürdüremez duruma getirirse, depresyondan söz etmek mümkün olabilir. Bu durumda bir uzmana başvurulmalı, gerekli tedavi düzenlenmelidir. Depresyon tedavisinde en etkili terapi yöntemi “Bilişsel-Davranışçı” terapi.
Sosyal medyada fazlasıyla maruz kalınan tatil hayatı, kişinin duygudurum bozukluğunu tetikleyebilir.
YAZ DEPRESYONUNU YENMENİN YOLLARI
Dr. Semiha Afyonlu Kaya’yı dinledik ve yaz depresyonuna karşı mücadele etmek için pratik yöntemlerden oluşan bir plan hazırladık.
- Hem sosyal hem iş hayatınızda kontrolü elinizde hissetmek önceden plan yapın ve en önemlisi herkesle aynı ritimde olmadığınızı düşünerek endişelenmeyin. Sonuçta, yaz mevsimi olduğu için mutlu olmak zorunda değilsiniz.
- Daha serin saatlerde egzersiz yapmaya özen gösterin ve yoga, meditasyon, derin nefes çalışması veya kas rahatlatma gibi gevşeme teknikleriyle rahatlayın.
- İyi bir uyku planı oluşturun. Karartma perdeler, daha hafif bir örtü ve klimalı bir oda gibi pratik çözümlerle yaz gecelerinde enerjinizi yenileyebilirsiniz. Ayrıca, uyku hormonu melatonini düzenleyici özel renkte lambalar da mevsimsel duygusal bozukluklarının önüne geçebiliyor.
Belirtiler azalmadan artıyorsa, hayat işlevselliğini bozacak düzeydeyse, depresyondan söz etmek mümkün olabilir.
