Gıda katkıları genel anlamda; tek başına gıda olmayan ancak gıdalara üretim, işleme, depolama veya ambalajlama gibi aşamalarda katılan madde veya madde karışımları olarak ifade edilmektedir. Paketli bir ürün aldığımızda içerik kısmında gıda katkı maddeleri ve onların kodlarıyla karşılaşırız. Peki, E kodu dediğimiz bu kodlar ne anlama geliyor? Gıda katkı maddeleri nasıl sınıflandırılıyor? Gıda Mühendisi Ezgi Eryiğit Arslan anlatıyor…
E KODU NEDİR?
Gıda katkı maddelerini tanımlamak ve herhangi bir karışıklığa yol açmamak için kullanılan Avrupa Birliği’nin (EC) simgesi olarak E harfi ve üç rakamlı sayıdan ibaret kodlardır. E102, E124 gibi. Bu kodlar her katkı maddesi için Avrupa Birliği’nin “Gıda Bilim Komitesi” tarafından belirlenmektedir. Doğal veya yapay (senetetik) olması farketmeksizin gıda maddelerinde kullanılan ve katkı maddeleri bu kodlama sistemindedir.
KATKI MADDELERİNİN GENEL OLARAK SINIFLANDIRILMASI
Renklendiriciler: E 100 – 180
Koruyucular: E 200 – 297
Antioksidanlar: E 300 – 321
Emülgatör ve stabilizatörler: E 322 – 500
Asit / baz sağlayıcılar: E 500 – 578
Tatlandırıcılar, koku verenler: E 620 – 637
Geniş amaçlılar: E 900 – 927
GIDA KATKI MADDELERİNİN ZARARLARI
Gıda katkı maddelerinin kullanım dozları oldukça önemlidir. Katkı maddeleri ilave edildikleri gıdalarda arzu edilen olumlu ve iyileştirici etkinin gözlendiği minimum dozlarda kullanılmalıdır. Tavsiye edilen dozlardan daha yüksek miktarlarda kullanıldıklarında toksik etki oluşturmaktadırlar.
Bu yüzden katkı maddelerinin kullanımına karar verilmeden önce CAC (Uluslar arası Gıda Kodeksi Komisyonu) tarafından yıllarca süren toksikolojik araştırmalar yapılır. Kullanım sınırları bu çalışmalara göre belirlenir. Bu çalışmalar sonucunda toksikolojik açıdan kullanımında sakınca olmadığı belirlenen maddelerle ilgili listeler düzenlenir ve kullanımına onay verilecek maddelerin bir ömür boyunca vücuda günlük olarak alınabilecek miktarları (ADI) ve değişik gıdalarda kullanım sınırları (maksimum sınır=ML) ile ilgili olarak listeler hazırlanır. Bu kuruluşlara üye ülkelerde, söz konusu listelerde yer alan maddelerin belirtilen maksimum düzeylerde gıdalarda katılımına izin verilir.
Ülkemizde de gıda katkı maddelerinin kullanımı, miktar ve dozları Türk Gıda Kodeksi yönetmeliklerinde belirtilmiştir. Katkı maddeleri, Birleşmiş Milletler (BM), Gıda Tarım Örgütü (FAO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşik Gıda Katkıları Uzman Komitesi (JECFA)nin belirlediği ilkeler doğrultusunda kullanılmalıdır.
ÇOCUKLARDA HİPERAKTİVİTEYE YOL AÇABİLECEK GIDA KATKI MADDELERİ
- E102 Tartrazin/Tartrazine
- E110 Sunset Yellow FCF-Gün Batımı Sarısı
- E122 Azorubin
- E124-Ponso 4R
- E211-Sodyum Benzoat
E102 TARTRAZİN/ TARTRAZİNE
Yapay bir renklendiricidir.
- Alkolsüz içecekler,
- Kahvaltılık tahıllar,
- Hazır kek karışımları,
- Hazır soslar,
- Toz içecek karışımları,
- Baharatlar,
- Hazır erişteler,
- Mısır cipsleri,
- Patlamış mısır gibi gıdalarda bulunur.
Tartrazin Avusturya ve Norveç’te tamamen yasaklanmıştır.
E110 SUNSET YELLOW FCF-GÜN BATIMI SARISI
Yapay bir renklendiricidir.
- Şekerlemeler,
- Jöleler,
- Meyve aromalı içecekler,
- Sakızlar,
- Hazır çorba,
- Hazır toz içecekler,
- Soslar,
- Bisküvi,
- Hazır kek gibi gıda ürünlerinde bulur.
Bu katkı maddesi Norveç’te yasakalnmıştır, ABD’de kullanımı tartışmalıdır.
E122AZORUBİN
Kırmızı gıda renklendiricisidir.
- Paketli Jöleler,
- Şekerlemeler,
- Dondurmalar,
- Meyveli Yoğurtlar,
- Galete unu,
- Hazır Reçeller,
- Hazır kekler,
- Hazır çorbalarda bulunabilir.
Bu katkı maddesi, Kanada, Japonya, Norveç, İsveç ve Birleşik Devletler’ yasaklanmıştır.
E124-PONSO 4R
Yapay kırmızı gıda boyasıdır.
- Meyve bazlı şekerlemelerde,
- Hazır keklerde,
- Pastacılık ürünlerinde,süslemeler, dolgu malzemeleri
- Kozmetik ürünlerde özellikle rujlarda kullanılmaktadır.
Bu katkı maddesi ABD, Norveç ve Finlandiya’da yasaklanmıştır.
E211-SODYUM BENZOAT
Gıdalarda küf ve mayaların gelişimini önlemek için kullanılan koruyucu katkı maddesidir.
- Portakal içerikli içecekler,
- Meyve suları,
- Süt ürünlerinde,
- Et ürünlerinde (sucuk, köfte)
- Unlu mamüllerde,
- Turşularda,
- Soya sosunda,
- Hazır soslarda,
- Hazır konservelerde,
- Şekerlemelerde,
- Diş macunlarında ve
- Ağız bakım sularında kullanılır.
İLGİLİ DİĞER İÇERİKLER
- Gıdalarda ”eser miktarda süt ürünü ve fıstık içerebilir” ne demek?
- Küflü gıdanın kalan kısmı yenir mi? Küflü gıda yenirse ne olur?
- Çocuklarda hiperaktiviteye yol açabilecek gıda katkı maddeleri
